Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ
"Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ"
ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΟΥ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Mandela - Free Spirit

Mandela - Free Spirit

Τετάρτη 31 Ιουλίου 2013

Τι γίνεται με τα κινήματα και τους αγώνες; Πού είναι η επανάσταση;



Αυτά είναι τα καυτά ερωτήματα, οι καίριοι προβληματισμοί που εκφράζονται με διάφορες παραλλαγές στον δημόσιο λόγο αλλά και στο εσωτερικό ομάδων, οργανώσεων, κομμάτων. Γιατί, όταν γίνονται απεργίες ή άλλες κινητοποιήσεις και αγώνες δεν συμμετέχει ο κόσμος, ενώ πλήττεται σοβαρά από τις οικονομικές πολιτικές και από τη δομική-βαθιά κρίση του καπιταλιστικού συστήματος; Η πολυπληθής κινητοποίηση συμπαράστασης και αντίστασης με αφορμή (υπογραμμίζω το «με αφορμή») το κλείσιμο της ΕΡΤ, ήταν μια εξαίρεση αλλά δεν αλλάζει την γενική εικόνα (θα φανεί στο άμεσο μέλλον αν άφησε παρακαταθήκη, ώστε να αλλάξει το κλίμα στην κοινωνία). Τα παραπάνω ερωτήματα και αγωνίες θα επιχειρηθεί να απαντηθούν, στον βαθμό που είναι δυνατό, στο παρόν κείμενο.
Μια πρώτη προσέγγιση είναι το γεγονός ότι στον ιστορικό κόμβο που διανύει η ανθρωπότητα, στην βαθιά κρίση ή και κατάρρευση του ταξικού συστήματος και της οικονομίας του, η συνείδηση του μέσου ανθρώπου έχει αλλάξει, βρίσκεται σε μια νέα φάση. Οι περισσότεροι άνθρωποι, οι εργαζόμενοι, οι επαναστάτες αλλά ακόμη και οι «νοικοκυραίοι», δηλαδή οι φιλήσυχοι πολίτες, οι παθητικοί άνθρωποι και οι αγωνιστές, ο ριζοσπάστης αλλά και ο «μέσος άνθρωπος», διαισθάνονται ότι κάτι δεν πάει καλά, ότι για να αλλάξει η κατάσταση θα πρέπει να γίνουν ριζικές και θεμελιακές αλλαγές και όχι ημίμετρα ή επιφανειακές μεταρρυθμίσεις. Ο κόσμος δεν έχει διάθεση να παλέψει για τα κεκτημένα που χάνονται, γιατί ασυναίσθητα και υποσυνείδητα γνωρίζει ότι δεν είναι δυνατή και – το σημαντικότερο – δεν έχει νόημα μια επιστροφή στο παρελθόν, στις «παλιές καλές μέρες». Νιώθει μέσα του ότι χρειάζεται μια ολική-συνολική λύση, μια ανατροπή των πάντων. Η ατομική και συλλογική συνείδηση λοιπόν βρίσκεται σε μια νέα φάση, συντονίζεται με τις εξελίξεις και τις νέες συλλογικές ανάγκες και προοπτικές, προς το μέλλον και όχι προς το παρόν ή, ακόμη χειρότερα, προς το παρελθόν.
Κάτι λοιπόν τελειώνει (ευτυχώς!) αν και με πάταγο και κόστος, και κάτι νέο αρχίζει. Και οι ψυχές των ανθρώπων συγχρονίζονται με αυτό που έρχεται, που μπορεί να είναι σκοτεινό αλλά και πολύ φωτεινό, αν πάρει αντίθετη τροπή. Αυτό εξαρτάται από το πόσο έχει ωριμάσει η συλλογική συνείδηση των ανθρώπων και από το αν και κατά πόσο οι επαναστάτες θα ξεκολλήσουν από το παρελθόν και θα πορευτούν με το μέλλον. Δηλαδή με τη συνολική ρήξη-ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση του ελευθεριακού κομμουνισμού. Πάντως, είναι διάχυτη η αμφισβήτηση και απαξίωση του πολιτικού κόσμου, της πολιτικής ως τεχνοκρατικής διαχείρισης και όχι κοινής ευθύνης και συναπόφασης ισότιμων ανθρώπων για τα κοινά, η οργή και η ρήξη με το κοινοβουλευτικό σύστημα. Το ζητούμενο είναι αν αυτή η κατάσταση ανοίγει μια απελευθερωτική-ανατρεπτική προοπτική.
Ας έρθουμε τώρα στο θέμα της σχέσης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, στις απολύσεις και στις αντιστάσεις-αντιδράσεις των συνδικαλιστών και της αριστεράς. Υπάρχουν διαμαρτυρίες, καταγγελίες και απεργίες ως απάντηση στις μετακινήσεις και τις απολύσεις στο δημόσιο. Στο αυτονόητο ερώτημα γιατί να γίνεται πρώτο θέμα από τους συνδικαλιστές και την αντιπολίτευση η μείωση του δημοσίου και οι μελλοντικές απολύσεις, ενώ οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα έχουν σχεδόν ξεχαστεί, η απάντηση είναι ότι αν αντισταθούμε στο δημόσιο θα επηρεαστούν θετικά (αγωνιστικά) και οι εργαζόμενοι στις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Κάτι τέτοιο όμως δεν επιβεβαιώνεται ιστορικά, ιδιαίτερα δε στην παρούσα φάση της ταξικής πάλης και συνείδησης. Οι μερικές και αμυντικές διεκδικήσεις και αντιστάσεις ποτέ δεν οδήγησαν σε όξυνση της επαναστατικής συνείδησης. Περισσότερο έθρεψαν τον μικροαστισμό, τον συντεχνιασμό και την συνδικαλιστική αριστοκρατία, τον κομματισμό. Όπως επίσης την παρωχημένη, κρατικίστικη αριστερά. Από την άλλη, παρατηρείται το φαινόμενο σε περιόδους κρίσης οι άνεργοι να αποτελούν δεξαμενή των φασιστικών κομμάτων (στις εκλογές μεγάλο ποσοστό ανέργων ψήφισε τους νεοναζί). Οπότε, θα φαινόταν εύλογη μια στάση που προκρίνει τις αμυντικούς αγώνες ως αντίβαρο στην άνοδο της ακροδεξιάς – με την προϋπόθεση βέβαια να έχουν επιτυχία, αλλιώς το αποτέλεσμα είναι το αντίθετο. Όμως, παρόλα αυτά, από επαναστατική σκοπιά δεν μπορούμε να εμμένουμε σε αυτόν τον φαύλο κύκλο: κρίση-φτώχεια-ανεργία, ρεφορμισμός, διεκδικήσεις, κράτος πρόνοιας – δηλαδή ανανέωση του καπιταλισμού – για το φόβο του φασισμού. Ιδιαίτερα στη σημερινή φάση δομικής κρίσης, πρέπει ο καθένας να πάρει θέση στο ζήτημα της ταξικής συνείδησης και της επανάστασης και να δράσει ανάλογα, για την τελική σύγκρουση και την ολική-και δια παντός υπέρβαση του ταξικού συστήματος.
Περαιτέρω, η εν λόγω άποψη συσκοτίζει και ένα άλλο σημαντικό σημείο: τον συντηρητικό ιδεολογικό ρόλο του δημόσιου τομέα, που αναπαράγει και ασκεί έλεγχο για λογαριασμό της εξουσίας πάνω στους ανθρώπους και στην κοινωνία. Μήπως αυτό γίνεται γιατί η αριστερά στην Ελλάδα μετά το αγωνιστικό-ριζοσπαστικό παρελθόν της είναι κρατικοδίαιτη, κρατικίστικη και ρεφορμιστική; Η ερώτηση είναι, φυσικά, ρητορική…
Από την άλλη, στη δομική μετάλλαξη στην οποία βρίσκεται ο καπιταλισμός δεν έχει ανάγκη τη συναίνεση των εργαζομένων και των συνδικαλιστών, γιατί τα παίζει όλα για όλα για να επιβιώσει, κάνοντας τις μεταρρυθμίσεις που έχει ως αναγκαίο στρατηγικό στόχο. Το κύριο μέλημά του είναι όχι η ικανοποίηση συντεχνιακών ή ψηφοθηρικών αιτημάτων, αλλά η επιβίωσή του. Για αυτό σπάει την πελατειακή σχέση του με τους πολίτες. Ταυτόχρονα έχει με το μέρος του μεγάλο μέρος της κοινωνίας, για τους λόγους που προανέφερα, δηλαδή ο κόσμος δεν θέλει ημίμετρα και πισωγυρίσματα: δεν θέλει το παρασιτικό δημόσιο, γιατί ξέρει ποιους εξυπηρετεί, δεν θέλει εκπαιδευτικούς που νοιάζονται κυρίως για το στενό τους οικονομικό συμφέρον (επιβίωση) ή δημόσιους υπαλλήλους αδιάφορους που σε ταλαιπωρούν και σου βγαίνουν από πάνω. Αναζητά, γιατί ξέρει ότι μόνο αυτή είναι η λύση, τον αναπροσανατολισμό της κοινωνίας και του πολιτικού αλλά και πολιτειακού συστήματος, έστω χωρίς να έχει ξεκάθαρη εικόνα περί αυτού. Από την άλλη, αν τα βρει σκούρα το σύστημα με τις κοινωνικές αντιδράσεις, έχει έναν άσο στο μανίκι του: θα λασκάρει τα λουριά και θα δώσει χρήμα, ακόμη και ελεγχόμενη ευμάρεια, στο βαθμό που οι κινητοποιήσεις δεν αμφισβητούν την ουσία του, την ταξική-εκμεταλλευτική φύση του. Θα ικανοποιήσει το «λαϊκό αίσθημα», για να επιβιώσει.
Για αυτό έχει καθοριστική σημασία η απάντηση-λύση, η προοπτική για την ανθρωπότητα, που θα προωθήσει με τη θεωρία και τη δράση της η επαναστατική πλευρά.
Θα αναφερθώ τώρα σε ένα άλλο εξίσου σημαντικό θέμα, που γενικά δεν θίγεται από την επαναστατική σκοπιά: Η βασική-ουσιαστική αρχή της οικονομίας συνίσταται στην επίτευξη του μεγαλύτερου δυνατού αποτελέσματος και παράλληλα στη δημιουργία κοινωνικού πλεονάσματος ως βάση για τη συνέχιση της παραγωγής, για ώρες ανάγκης αλλά και για τις επόμενες γενιές. Αυτή η αρχή της οικονομίας διαπερνά το ίδιο το σύμπαν (τη δημιουργία και εξέλιξή του) και τη φύση και φυσικά περνά και στις ανθρώπινες συνειδήσεις, στην ψυχολογία, στη σκέψη και τη συμπεριφορά τους. Όταν η παραπάνω αρχή παραβιάζεται, επικρατεί η ανισορροπία, η δυσαρμονία, η ανισότητα. Γεγονός που γίνεται αντιληπτό με άμεσο ή έμμεσο τρόπο από τους ανθρώπους. Το παρασιτικό (ιδιαίτερα το ελληνικό) «δημόσιο» δημιουργεί μια σοβαρή ανισορροπία στην οικονομία, που μέχρι τώρα έμπαινε σε δεύτερη μοίρα γιατί υπήρχε πάντα η ελπίδα και η προσδοκία για διορισμό. Τώρα πια που η κρίση τα σαρώνει όλα, η προσδοκία έχει υποχωρήσει και περνάει στο επίπεδο του συνειδητού αυτή η ανισορροπία, γίνεται πιο ξεκάθαρη (έστω διαισθητικά) στην αντίληψη των ατόμων. Γι’ αυτό και η πλειονότητα της κοινωνίας είναι υπέρ της άρσης της μονιμότητας και των απολύσεων  στο δημόσιο.
Από αυτή τη βασική αρχή-νόμο της οικονομίας, προκύπτει και η αρχή «δεν μπορεί μια κοινωνία να καταναλώνει περισσότερα απ’ όσα παράγει», γιατί κάποια στιγμή θα καταρρεύσει. Το γεγονός ότι αυτός ο κανόνας γίνεται σλόγκαν στα στόματα των εκάστοτε κυβερνώντων ή παραγόντων της οικονομικής ζωής (βιομήχανοι, αστοί οικονομολόγοι κλπ) δεν σημαίνει ότι δεν είναι μια αληθής πρόταση. Ωστόσο, η εξουσία τη χρησιμοποιεί για τους δικούς της λόγους-συμφέροντα, για να ωθήσει τα πράγματα προς τη κατεύθυνση που θα την ενδυναμώνει-ανανεώνει, για την αναγκαία αναδιάρθρωση-αναδόμηση που θα προκύψει ιστορικά. Αναγκαία, με την έννοια ότι πρέπει να αποκατασταθεί η ισορροπία στις κοινωνίες-οικονομίες, κάτι που θα έχει μακροπρόθεσμα θετικές επιπτώσεις γενικότερα στο γήινο περιβάλλον (μείωση της αταξίας) αλλά και στις ανθρώπινες σχέσεις: αποφυγή πολέμων και συγκρούσεων, ακραίων κοινωνικών ανισοτήτων κλπ. Διαφορετικά, αν δεν αποκατασταθεί η παγκόσμια ισορροπία, ευρείες και σημαντικές-ιστορικές καταρρεύσεις σε περιβαλλοντικό, κοινωνικοοικονομικό και πολιτισμικό επίπεδο θα απειλήσουν άμεσα το μέλλον της ανθρωπότητας.
Λόγω αυτής της κατάστασης αποπροσανατολισμού της συλλογικής συνείδησης, και της κοινωνικής-πολιτικής παρακμής, χρειάζεται η επανάσταση να συνοδεύεται από πρακτικές ή θεσμούς πυγμής για την εδραίωση της κοινωνικής αλλαγής-ανατροπής, του νέου μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης. Με την ταυτόχρονη κατοχύρωση της απόλυτης ισότητας και ελευθερίας. Αντίφαση; Ναι, από μια πρώτη-επιφανειακή ματιά, αλλά θα πρέπει να περάσουμε επιτέλους σε μια πιο σύνθετη λογική: να μάθουμε δηλαδή ότι οι αντιφάσεις ή αντιθέσεις δεν αποκλείουν αναγκαστικά η μια την άλλη, αλλά ότι μπορούν να συνυπάρχουν.
Συνεπώς: Η παντελής απαξίωση των πολιτικών, του πολιτικού αλλά και του ίδιου του πολιτειακού (Δημοκρατία) συστήματος, κάτω από διαφορετικές συνθήκες όπου θα ευνοούνταν η αναρχική φιλοσοφία, θα ήταν μια μεγάλη ευκαιρία για αλλαγή παραδείγματος (επανάσταση) στην κοινωνική οργάνωση και στον ανθρωπολογικό-πολιτισμικό τύπο: σε μια οικουμενική αταξική πανανθρώπινη ενότητα. Αρκεί να αναδειχθεί από τις επαναστατικές δυνάμεις – συλλογικότητες και προσωπικότητες – αυτή η συνεκτική θεωρία που θα αναβαθμίσει την κοινωνική συνείδηση και θα γίνει συλλογική πράξη για την οικουμενική ελευθερία-κοινοκτημοσύνη-ισότητα. Και τελικά θα εδραιώσει παντού, δυναμικά και απαρέγκλιτα, την θεμελιακή αρχή της οικονομίας (που διατρέχει όλο το σύμπαν). Έτσι θα αποκατασταθεί πραγματικά η ενότητα, η ισορροπία και η αρμονία στην κοινωνία και στη φύση. Και ανθρωπότητα θα έχει ένα ανοιχτό και ελπιδοφόρο μέλλον για την συνεχή ανέλιξή της προς την κατανόηση της θέσης και της «μοίρας» της στον κόσμο.
31/7/2013
Δημήτρης Φασόλης