Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ
"Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ"
ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΟΥ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Mandela - Free Spirit

Mandela - Free Spirit

Σάββατο 30 Νοεμβρίου 2013

Won’t gen fooled again (The Who)





Won’t gen fooled again

We'll be fighting in the streets
With our children at our feet
And the morals that they worship will be gone
And the men who spurred us on
Sit in judgment of all wrong
They decide and the shotgun sings the song

I'll tip my hat to the new constitution
Take a bow for the new revolution
Smile and grin at the change all around
Pick up my guitar and play
Just like yesterday
Then I'll get on my knees and pray
We don't get fooled again

The change, it had to come
We knew it all along
We were liberated from the fold, that's all
And the world looks just the same
And history ain't changed
'Cause the banners, they are flown in the next war

I'll tip my hat to the new constitution
Take a bow for the new revolution
Smile and grin at the change all around
Pick up my guitar and play
Just like yesterday
Then I'll get on my knees and pray
We don't get fooled again
No, no!

I'll move myself and my family aside
If we happen to be left half alive
I'll get all my papers and smile at the sky
Though I know that the hypnotized never lie
Do ya?

There's nothing in the streets
Looks any different to me
And the slogans are replaced, by-the-bye
And the parting on the left
Are now parting on the right
And the beards have all grown longer overnight

I'll tip my hat to the new constitution
Take a bow for the new revolution
Smile and grin at the change all around
Pick up my guitar and play
Just like yesterday
Then I'll get on my knees and pray
We don't get fooled again
Don't get fooled again
No, no!

Yeaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaah!

Meet the new boss,
Same as the old boss!




Δεν θα γελαστούμε ξανά
Θα πολεμάμε στους δρόμους
με τα παιδιά μας πάνω στους ώμους
κι η ηθική που λάτρεψαν θα χαθεί
κι όσοι μας κέντριζαν μαζί
θα δικαστούν για όλα τα λάθη αυτοί
ποινή θα βγει και το δίκαννο θα την πει
Καπέλο βγάζω στη νέα κατάσταση
υποκλίνομαι στην επανάσταση
χαμογελώ στην αλλαγή ολόγυρα
θα παίξω κιθάρα να βγάλει φωτιά
όπως άλλοτε ξανά
κι έπειτα θα προσευχηθώ γονατιστά
μη γελαστούμε ξανά
μη γελαστείτε ξανά
Η αλλαγή, έπρεπε να ‘ρθει
Το ξέραμε απ’ την αρχή
Απελευθερωθήκαμε απ’ το μαντρί, ως εκεί
και ο κόσμος ίδιος φαντάζει
και η ιστορία δεν αλλάζει
γιατί οι σημαίες ανεμίζουν για πόλεμο ξανά
Καπέλο βγάζω στη νέα κατάσταση
υποκλίνομαι στην επανάσταση
χαμογελώ στην αλλαγή ολόγυρα
θα παίξω κιθάρα να βγάλει φωτιά
όπως άλλοτε ξανά
κι έπειτα θα προσευχηθώ γονατιστά
μη γελαστούμε ξανά
μη γελαστείτε ξανά
Όχι, όχι, όχι, όχι!
Θα μετακομίσω κι η φαμίλια μου μαζί
αν συμβεί και μείνουμε μισοζωντανοί
θα βγάλω χαρτιά, θα το παίζουμε αδιάφοροι
ας ξέρω ότι ο υπνωτισμένος δεν μπορεί ψέμα να πει
Μπορεί;
Ωχ όχι!
Στους δρόμους δεν υπάρχει κατιτί
διαφορετικό απ’ όσα είχα δει
και τα σλόγκαν έχουν αλλαχτεί, παρεμπιπτόντως
κι όσοι είχαν τη χωρίστρα  αριστερά
τώρα την έχουν δεξιά
και τα μούσια όλα μακρύναν σε μια βραδιά
Καπέλο βγάζω στη νέα κατάσταση
υποκλινομαι στην επανάσταση
χαμογελώ στην αλλαγή ολόγυρα
θα παίξω κιθάρα να βγάλει φωτιά
όπως άλλοτε ξανά
κι έπειτα θα προσευχηθώ γονατιστά
μη γελαστούμε ξανά
μη γελαστείτε ξανά
Όχι, όχι, όχι, όχι!
Ναιεεεεεεεει!
Ιδού το νέο αφεντικό
Ίδιο με το παλιό αφεντικό




Ένα τραγούδι που γράφτηκε στο γενικότερο εξεγερσιακό και αμφισβητησιακό κλίμα του Μάη του ’68, αντικυβερνητικό, αντιεξουσιαστικό, αντικρατικό. Σκληρή κριτική στις fake επαναστάσεις, που μόνο στα λόγια (και στα χρώματα) κάνουν κοινωνική αλλαγή και ανατροπή, στους γραφειοκράτες και στους ολοκληρωτισμούς, μαύρους ή κόκκινους, που το μόνο που κάνουν είναι να αλλάζουν ηγέτες και αφεντικά και στο τέλος όλα μένουν τα ίδια, άντε με διαφορετικό περιτύλιγμα. Στις ψευδοεπαναστάσεις, ειρηνικές ή βίαιες, που εκφυλίζονται εν τη γενέσει τους, γιατί περιείχαν εξαρχής τους όρους στρέβλωσής τους, θνησιγενείς και κενές περιεχομένου-νοήματος. Και τα πράγματα και οι άνθρωποι επιστρέφουν στο παλιό καθεστώς, στο παρελθόν, ίσως πιο πίσω από το σημείο που πριν βρίσκονταν. Και σπέρνουν την απογοήτευση, την παρακμή, συκοφαντούν την αλήθεια και την αναγκαιότητα της επανάστασης (και πρώτα απ’ όλα στο πνεύμα, στην ψυχή και στην καρδιά).
Σκληρή κριτική επίσης στις ιδεολογίες, στο σχολείο, στα ΜΜΕ («υπνωτισμένος») και στις θρησκείες, και γενικότερα σε ό,τι χειραγωγεί τον άνθρωπο. Κριτική στις ιδεοληψίες, στη νοοτροπία-ψυχολογία της μάζας: παρά το επαναστατικό κλίμα, το ξέσπασμα της επανάστασης, ο αφηγητής-κεντρικό πρόσωπο στο ποίημα κρατάει αποστάσεις, προσπαθεί να μην επηρεασθεί, να κρατήσει κριτική στάση, θέτει ερωτήματα, αμφισβητεί και ειρωνεύεται, συνεχίζει να κρατάει τις δικές του αξίες (παίζει κιθάρα όπως παλιά) θεωρώντας τις ίσως πιο γνήσιες και επαναστατικές, προσπαθεί να συνεχίσει να είναι ελεύθερος. Από την άλλη όμως, αφήνει και νύξεις ότι μια τέτοια στάση μπορεί να εκφυλιστεί ή να είναι δικαιολογία για την εξατομίκευση, το να κοιτάω μονάχα την οικογένειά μου και τον εαυτούλη μου.
Καλή συνέχεια…
30/11/2013

Δημήτρης Φασόλης

Δευτέρα 25 Νοεμβρίου 2013

Ο άγραφος νόμος της υποταγής



Ένα γνωστό μου πρόσωπο, μου περιέγραφε μια χαρακτηριστική σκηνή από ένα χλιδάτο εμπορικό κέντρο στη Βραζιλία, στο Σάο Πάολο. Εκεί, οι πάμφτωχοι άνθρωποι από τις παραγκουπόλεις, τις φαβέλες, βάζουν τα καλά τους και μαζεύονται στο εμπορικό κέντρο, μόνο και μόνο για να φωτογραφηθούν με φόντο τις αστραφτερές επιγραφές και τις πολυτελείς βιτρίνες, αν και λιμοκτονούν. Όσοι δεν είναι άνεργοι, είναι τυχεροί αν βγάζουν 100 με 200 δολάρια το μήνα. Τα περισσότερα τα δίνουν να νοικιάσουν ένα στενό δωμάτιο σε μια παράγκα, όπου μένουν και άλλοι «άθλιοι». Με τα υπόλοιπα «ζουν». Παρά την εξαθλίωσή τους, αρκεί σε τόσο πολλούς ανθρώπους να λατρεύουν έστω τα σύμβολα του πλούτου και  της χλιδής, αφού δεν μπορούν να τα αποκτήσουν – ή τουλάχιστον ικανοποιούνται με το να ονειρεύονται. Αυτό άραγε δίνει νόημα στη μίζερη ζωή τους; η φρούδα ελπίδα για κοινωνική άνοδο; Όχι, δεν είναι αφελείς, κάτι άλλο συμβαίνει. Η ιδέα είναι ένα, έστω ψεύτικο και προσωρινό, βάλσαμο-παρηγοριά στα βάσανά τους. Παράλληλα όμως δείχνει και την ιδεολογική ταύτιση-εξάρτηση από το φαντασιακό της εξουσίας και του καπιταλισμού, που έχει αποικίσει τα μυαλά των ανθρώπων. Αλλά την ίδια στιγμή μου ήρθε στο νου η χαρακτηριστική σκηνή από ταινίες που αναφέρονται στην εποχή της δουλείας στην Αμερική: οι πιο «προνομιούχοι» δούλοι που εκτελούν χρέη υπηρέτη. Προκαλεί εντύπωση αλήθεια η αφοσίωση στα λευκά αφεντικά-ιδιοκτήτες και η ταύτιση μαζί τους, το ότι ένας άνθρωπος εγκαταλείπει την προσπάθεια να ελευθερωθεί, χάνει την αξιοπρέπειά του, για μια καλύτερη θέση από τους συντρόφους τους και αφήνεται στη μοίρα του, που άλλοι του έχουν καθορίσει. Η επιβίωση, το ένστικτο της βιολογικής αυτοσυντήρησης, αυτή είναι η «φύση».
Αναρωτιέται λοιπόν κανείς, μετά από όλα αυτά: τι είναι τελικά αυτό το ον που λέγεται άνθρωπος; Έχουν όλοι οι άνθρωποι συνείδηση ή, έστω, τον ίδιο βαθμό συνειδητότητας, έχουν όλοι το ένστικτο της ελευθερίας; Τι είναι αυτό που κρατά δεμένους (ή και αλυσοδεμένους) τους ανθρώπους στους δυνάστες και στους ηγέτες-καταπιεστές τους; Τα ερωτήματα αυτά θα μπορούσαν να θεωρηθούν ρητορικά, στο βαθμό που η επιστήμη (π.χ. ψυχολογία, ιστορία, κοινωνιολογία) έχει δώσει αρκετά ολοκληρωμένες και πειστικές ερμηνείες για τέτοια ανθρωπολογικά φαινόμενα. Σήμερα όμως, φαίνεται ότι οι μέχρι τώρα «απαντήσεις» είναι λειψές, αδύναμες και μετέωρες. Γιατί όλα αυτά τα ζητήματα παραμένουν κραταιά και δεν έχουν λυθεί παρά τις συσσωρευμένες γνώσεις. Μήπως τελικά πρέπει να βρούμε νέες απαντήσεις και θεωρίες;
Εγώ, προς το παρόν, μπορώ να μιλήσω μόνο λογοτεχνίζοντας.     
Υπάρχει ένας νόμος, λένε, τόσο παλιός όσο και η ιστορία – άγραφος νόμος – πως οι καταπιεσμένοι πρέπει να σκύβουν το κεφάλι και να υπομένουν τα δεινά τους. Να πεθαίνουν καθημερινά οι προλετάριοι στα κρεματόρια της εκμετάλλευσης. Να γίνονται θύματα, ώστε μετά να γίνονται ήρωες – θυσία στο βωμό της ιδεολογίας. Έτσι γεννηθήκαν οι πρώτοι μύθοι και τα παραμύθια. Οι παμπάλαιες αυτές ιστορίες-παραδόσεις λένε ότι αυτοί που έχουν εξουσία και πλούτη-προνόμια είναι πιο έξυπνοι, πιο εξελιγμένοι. Ανήκουν σε μια ανώτερη κάστα ή φυλή (είδος) ανθρώπου. Αυτός είναι ο κυρίαρχος λόγος που φτάνει έως το σήμερα: οι καταπιεσμένοι είναι κατώτεροι, ανάξιοι και χαζοί, σύμφωνα με την αρχή της εξέλιξης είναι στο DNA τους.
Οι ιδεολογικές προκαταλήψεις περί καθαρής και ανώτερης φυλής – δηλαδή των λευκών ή δυτικών – γίνονται στοιχεία της καθημερινής γλώσσας και ταυτόχρονα έχουν εγγραφεί βαθιά και ανεξίτηλα, όχι μόνο στον εγκέφαλο και στο νευρικό σύστημα του ανθρώπου μα και σε κάθε κύτταρο, σε κάθε μυ και ιστό του σώματός του: έχει ενσωματώσει την εξουσία, την ιεραρχία και την καταπίεση: το σώμα, ως ενιαία οντότητα, λειτουργεί σαν ζωντανή μνήμη και φορέας της υποταγής. Ο καταπιεσμένος κατευνάζεται και διασκεδάζει την υποδούλωσή του, τέρπει τη βασανισμένη ψυχή του με το να καταπιέζει και να εξοντώνει άλλους, ακόμη πιο αδύναμους – απανθρωποποίηση-αποκτήνωση. Οι μετανάστες προλετάριοι, οι σύγχρονοι κολασμένοι-ικέτες, δεν έχουν μέλλον, θα αφανιστούν ή, στην καλύτερη περίπτωση, θα γίνουν δούλοι και υπηρέτες των λευκών. Χαίρονται λοιπόν τα ζόμπι που οι «μιαροί» πνίγονται (ακόμη κι αν πρόκειται για μικρά παιδιά) στα ψυχρά νερά του Αιγαίου, τους χλευάζουν στα κοινωνικά τους δίκτυα: «καλά να πάθουν!», «Ας μην έρχονταν εδώ!», «η Ελλάδα ανήκει μόνο στους έλληνες», «οι έλληνες πρέπει να ευημερήσουν» (στο διάολο – λέω εγώ – όλοι οι υπόλοιποι).
Αλλά και τα «κομμούνια», οι «αναρχικοί», οι ανάπηροι, γενικά οι διαφορετικοί, πρέπει να εξολοθρευτούν. «Αίμα-τιμή-τάγματα εφόδου». Η «μεγάλη ιδέα» του φασισμού-ναζισμού ουσιαστικά συρρικνώνεται στο «κοιτάω την πάρτη μου». Η οικογένεια, είτε βιολογική είτε ιδεολογική (εθνική), είναι προέκταση του εγώ. Οι άλλοι, οι «βρώμικοι», απλά μπορούνε να πάνε στην κόλαση! Γι’ αυτό μπορώ άνετα να είμαι ο μίστερ τέλειος στην οικογένειά μου και έξω βάρβαρος. Έξω στον δρόμο, έχω για σύνθημά μου το «ζήτω ο θάνατος», «ζήτω η νίκη», ο θάνατος είναι «αδελφός» και «συνοδοιπόρος» μου.
Είναι μάταιο, να αντιστέκεσαι στην εξουσία, στο σύστημα της καταπίεσης και της ιεραρχίας. Θα υπάρχει για πάντα, πρέπει να το αποδεχθούμε, έτσι είναι φτιαγμένοι οι άνθρωποι, δεν μπορούν να κάνουν χωρίς αυτό. Έτσι μας έχουν μάθει οι παλιοί, αυτό διαδίδουν οι έμπειροι παλαίμαχοι της ζωής και οι σοφοί, οι θρησκευόμενοι και οι πιστοί των ιδεολογιών. Αυτός είναι ο απαρέγκλιτος νόμος, πανάρχαιος, από τότε που η εξουσία εμφανίστηκε στη γη και οι τάξεις αναδύθηκαν στην ιστορία.
Ως πότε;
Υπάρχει όμως και η συνείδηση, η επιθυμία για ελευθερία – η λογική. Από αυτές τις δυνάμεις κινείται πραγματικά η ιστορία, αυτό είναι το βαθύτερο και ουσιαστικό νόημά της.
Η εξουσία, η βαρβαρότητα της εκμετάλλευσης, ο καπιταλισμός, η λεηλασία της φύσης στο όνομα του κέρδους, ο φασισμός, δεν είναι παρά «Ύβρις» (η παραβίαση της τάξης και της αρμονίας του κόσμου).
Στην τραγική εποχή που ζούμε, η κάθαρση που θα ’ρθει αφορά όλους και όλα, τη φύση και τον άνθρωπο, ολόκληρη την πλανητική σφαίρα. Το μέγα ζητούμενο είναι προς ποια κατεύθυνση θα δράσει η δύναμή της: προς τον ήλιο και την απελευθέρωση ή προς το βαθύ σκοτάδι και τον ολοκληρωτισμό; Ένα πάντως είναι σίγουρο: ότι κανείς, ακόμα κι αν έτσι πιστεύει, δεν είναι αμέτοχος, ανίδεος ή ανεύθυνος.
25/11/2013
Δημήτρης Φασόλης