Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ
"Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ"
ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΟΥ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Mandela - Free Spirit

Mandela - Free Spirit

Δευτέρα 25 Νοεμβρίου 2013

Ο άγραφος νόμος της υποταγής



Ένα γνωστό μου πρόσωπο, μου περιέγραφε μια χαρακτηριστική σκηνή από ένα χλιδάτο εμπορικό κέντρο στη Βραζιλία, στο Σάο Πάολο. Εκεί, οι πάμφτωχοι άνθρωποι από τις παραγκουπόλεις, τις φαβέλες, βάζουν τα καλά τους και μαζεύονται στο εμπορικό κέντρο, μόνο και μόνο για να φωτογραφηθούν με φόντο τις αστραφτερές επιγραφές και τις πολυτελείς βιτρίνες, αν και λιμοκτονούν. Όσοι δεν είναι άνεργοι, είναι τυχεροί αν βγάζουν 100 με 200 δολάρια το μήνα. Τα περισσότερα τα δίνουν να νοικιάσουν ένα στενό δωμάτιο σε μια παράγκα, όπου μένουν και άλλοι «άθλιοι». Με τα υπόλοιπα «ζουν». Παρά την εξαθλίωσή τους, αρκεί σε τόσο πολλούς ανθρώπους να λατρεύουν έστω τα σύμβολα του πλούτου και  της χλιδής, αφού δεν μπορούν να τα αποκτήσουν – ή τουλάχιστον ικανοποιούνται με το να ονειρεύονται. Αυτό άραγε δίνει νόημα στη μίζερη ζωή τους; η φρούδα ελπίδα για κοινωνική άνοδο; Όχι, δεν είναι αφελείς, κάτι άλλο συμβαίνει. Η ιδέα είναι ένα, έστω ψεύτικο και προσωρινό, βάλσαμο-παρηγοριά στα βάσανά τους. Παράλληλα όμως δείχνει και την ιδεολογική ταύτιση-εξάρτηση από το φαντασιακό της εξουσίας και του καπιταλισμού, που έχει αποικίσει τα μυαλά των ανθρώπων. Αλλά την ίδια στιγμή μου ήρθε στο νου η χαρακτηριστική σκηνή από ταινίες που αναφέρονται στην εποχή της δουλείας στην Αμερική: οι πιο «προνομιούχοι» δούλοι που εκτελούν χρέη υπηρέτη. Προκαλεί εντύπωση αλήθεια η αφοσίωση στα λευκά αφεντικά-ιδιοκτήτες και η ταύτιση μαζί τους, το ότι ένας άνθρωπος εγκαταλείπει την προσπάθεια να ελευθερωθεί, χάνει την αξιοπρέπειά του, για μια καλύτερη θέση από τους συντρόφους τους και αφήνεται στη μοίρα του, που άλλοι του έχουν καθορίσει. Η επιβίωση, το ένστικτο της βιολογικής αυτοσυντήρησης, αυτή είναι η «φύση».
Αναρωτιέται λοιπόν κανείς, μετά από όλα αυτά: τι είναι τελικά αυτό το ον που λέγεται άνθρωπος; Έχουν όλοι οι άνθρωποι συνείδηση ή, έστω, τον ίδιο βαθμό συνειδητότητας, έχουν όλοι το ένστικτο της ελευθερίας; Τι είναι αυτό που κρατά δεμένους (ή και αλυσοδεμένους) τους ανθρώπους στους δυνάστες και στους ηγέτες-καταπιεστές τους; Τα ερωτήματα αυτά θα μπορούσαν να θεωρηθούν ρητορικά, στο βαθμό που η επιστήμη (π.χ. ψυχολογία, ιστορία, κοινωνιολογία) έχει δώσει αρκετά ολοκληρωμένες και πειστικές ερμηνείες για τέτοια ανθρωπολογικά φαινόμενα. Σήμερα όμως, φαίνεται ότι οι μέχρι τώρα «απαντήσεις» είναι λειψές, αδύναμες και μετέωρες. Γιατί όλα αυτά τα ζητήματα παραμένουν κραταιά και δεν έχουν λυθεί παρά τις συσσωρευμένες γνώσεις. Μήπως τελικά πρέπει να βρούμε νέες απαντήσεις και θεωρίες;
Εγώ, προς το παρόν, μπορώ να μιλήσω μόνο λογοτεχνίζοντας.     
Υπάρχει ένας νόμος, λένε, τόσο παλιός όσο και η ιστορία – άγραφος νόμος – πως οι καταπιεσμένοι πρέπει να σκύβουν το κεφάλι και να υπομένουν τα δεινά τους. Να πεθαίνουν καθημερινά οι προλετάριοι στα κρεματόρια της εκμετάλλευσης. Να γίνονται θύματα, ώστε μετά να γίνονται ήρωες – θυσία στο βωμό της ιδεολογίας. Έτσι γεννηθήκαν οι πρώτοι μύθοι και τα παραμύθια. Οι παμπάλαιες αυτές ιστορίες-παραδόσεις λένε ότι αυτοί που έχουν εξουσία και πλούτη-προνόμια είναι πιο έξυπνοι, πιο εξελιγμένοι. Ανήκουν σε μια ανώτερη κάστα ή φυλή (είδος) ανθρώπου. Αυτός είναι ο κυρίαρχος λόγος που φτάνει έως το σήμερα: οι καταπιεσμένοι είναι κατώτεροι, ανάξιοι και χαζοί, σύμφωνα με την αρχή της εξέλιξης είναι στο DNA τους.
Οι ιδεολογικές προκαταλήψεις περί καθαρής και ανώτερης φυλής – δηλαδή των λευκών ή δυτικών – γίνονται στοιχεία της καθημερινής γλώσσας και ταυτόχρονα έχουν εγγραφεί βαθιά και ανεξίτηλα, όχι μόνο στον εγκέφαλο και στο νευρικό σύστημα του ανθρώπου μα και σε κάθε κύτταρο, σε κάθε μυ και ιστό του σώματός του: έχει ενσωματώσει την εξουσία, την ιεραρχία και την καταπίεση: το σώμα, ως ενιαία οντότητα, λειτουργεί σαν ζωντανή μνήμη και φορέας της υποταγής. Ο καταπιεσμένος κατευνάζεται και διασκεδάζει την υποδούλωσή του, τέρπει τη βασανισμένη ψυχή του με το να καταπιέζει και να εξοντώνει άλλους, ακόμη πιο αδύναμους – απανθρωποποίηση-αποκτήνωση. Οι μετανάστες προλετάριοι, οι σύγχρονοι κολασμένοι-ικέτες, δεν έχουν μέλλον, θα αφανιστούν ή, στην καλύτερη περίπτωση, θα γίνουν δούλοι και υπηρέτες των λευκών. Χαίρονται λοιπόν τα ζόμπι που οι «μιαροί» πνίγονται (ακόμη κι αν πρόκειται για μικρά παιδιά) στα ψυχρά νερά του Αιγαίου, τους χλευάζουν στα κοινωνικά τους δίκτυα: «καλά να πάθουν!», «Ας μην έρχονταν εδώ!», «η Ελλάδα ανήκει μόνο στους έλληνες», «οι έλληνες πρέπει να ευημερήσουν» (στο διάολο – λέω εγώ – όλοι οι υπόλοιποι).
Αλλά και τα «κομμούνια», οι «αναρχικοί», οι ανάπηροι, γενικά οι διαφορετικοί, πρέπει να εξολοθρευτούν. «Αίμα-τιμή-τάγματα εφόδου». Η «μεγάλη ιδέα» του φασισμού-ναζισμού ουσιαστικά συρρικνώνεται στο «κοιτάω την πάρτη μου». Η οικογένεια, είτε βιολογική είτε ιδεολογική (εθνική), είναι προέκταση του εγώ. Οι άλλοι, οι «βρώμικοι», απλά μπορούνε να πάνε στην κόλαση! Γι’ αυτό μπορώ άνετα να είμαι ο μίστερ τέλειος στην οικογένειά μου και έξω βάρβαρος. Έξω στον δρόμο, έχω για σύνθημά μου το «ζήτω ο θάνατος», «ζήτω η νίκη», ο θάνατος είναι «αδελφός» και «συνοδοιπόρος» μου.
Είναι μάταιο, να αντιστέκεσαι στην εξουσία, στο σύστημα της καταπίεσης και της ιεραρχίας. Θα υπάρχει για πάντα, πρέπει να το αποδεχθούμε, έτσι είναι φτιαγμένοι οι άνθρωποι, δεν μπορούν να κάνουν χωρίς αυτό. Έτσι μας έχουν μάθει οι παλιοί, αυτό διαδίδουν οι έμπειροι παλαίμαχοι της ζωής και οι σοφοί, οι θρησκευόμενοι και οι πιστοί των ιδεολογιών. Αυτός είναι ο απαρέγκλιτος νόμος, πανάρχαιος, από τότε που η εξουσία εμφανίστηκε στη γη και οι τάξεις αναδύθηκαν στην ιστορία.
Ως πότε;
Υπάρχει όμως και η συνείδηση, η επιθυμία για ελευθερία – η λογική. Από αυτές τις δυνάμεις κινείται πραγματικά η ιστορία, αυτό είναι το βαθύτερο και ουσιαστικό νόημά της.
Η εξουσία, η βαρβαρότητα της εκμετάλλευσης, ο καπιταλισμός, η λεηλασία της φύσης στο όνομα του κέρδους, ο φασισμός, δεν είναι παρά «Ύβρις» (η παραβίαση της τάξης και της αρμονίας του κόσμου).
Στην τραγική εποχή που ζούμε, η κάθαρση που θα ’ρθει αφορά όλους και όλα, τη φύση και τον άνθρωπο, ολόκληρη την πλανητική σφαίρα. Το μέγα ζητούμενο είναι προς ποια κατεύθυνση θα δράσει η δύναμή της: προς τον ήλιο και την απελευθέρωση ή προς το βαθύ σκοτάδι και τον ολοκληρωτισμό; Ένα πάντως είναι σίγουρο: ότι κανείς, ακόμα κι αν έτσι πιστεύει, δεν είναι αμέτοχος, ανίδεος ή ανεύθυνος.
25/11/2013
Δημήτρης Φασόλης  


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου