Το «πολυπολιτισμικό ζήτημα» παρουσιάζεται περίπου ως εξής: τι δυνατότητες έχουμε να δημιουργήσουμε στις πόλεις μας μορφές ζωής που θα είναι κοινές, πλούσιες, δίκαιες, που θα εγγυώνται σε όλους πλήρη δημοκρατικά πολιτικά δικαιώματα και συμμετοχή στη βάση της ισότητας, με σεβασμό στις διαφορές που είναι φυσικό να υπάρχουν όταν πρόσωπα με διαφορετικές θρησκείες, κουλτούρες, ιστορίες, γλώσσες και παραδόσεις είναι υποχρεωμένοι να συμβιώνουν σε ένα κοινό χώρο;
1 Ακόμα μέχρι το 2000, παρά τις πολλές και πρόδηλες εντάσεις της ζωής στις πόλεις, ήταν λογικό να πιστεύουμε ότι η σύγχρονη μητρόπολη -το Λονδίνο, η δική μας πόλη- ήταν ικανή να προσφέρει το λειτουργικό μοντέλο μιας κοινής εθνικής κουλτούρας βασισμένης σε ένα συγκεκριμένο κοσμοπολιτισμό. Τώρα αυτή η προοπτική, έπειτα από λίγα χρόνια και έπειτα από έναν «πόλεμο εναντίον της τρομοκρατίας», αντιμετωπίζεται με πολύ λιγότερη αισιοδοξία.
Η υπόσχεση που προσέφερε η πόλη εμφανίζεται πολύ περισσότερο αβέβαιη και είναι σκόπιμο να προσδιορίσουμε τώρα, πριν είναι πολύ αργά, τις δυνάμεις που κινούνται σε μια διαδικασία η οποία διαιρεί τον κοινό χώρο σε περίκλειστους θυλάκους που βρίσκονται σε πόλεμο μεταξύ τους.
Οι πόλεις είναι ένα προϊόν των καιρών τους. Η κοινωνική και εδαφική διαμόρφωση των μητροπόλεων αναδομήθηκε πρόσφατα σημαντικά από τρεις δυνάμεις: τη μεταβιομηχανική φάση, την παγκοσμιοποίηση, τις μεταναστεύσεις. Το ερώτημα είναι πώς θα αναμορφωθεί ο χάρτης της σύγχρονης πόλης υπό την επίδραση της παγκοσμιοποίησης και των μεταναστεύσεων.
2 Η παλιά ιεραρχική διάταξη του χώρου της πόλης φαίνεται ότι έχει χαθεί για πάντα. Οι πιο σημαντικές δυνάμεις που καθοδηγούν αυτές τις αλλαγές είναι το αποτέλεσμα των νέων μορφών παγκοσμιοποίησης.
Το τωρινό σύστημα διακυβέρνησης του κόσμου είναι ριζωμένο οικονομικά στο ελεύθερο παιχνίδι των δυνάμεων μιας αγοράς χωρίς κανόνες, στην πλανητική διάδοση του καπιταλισμού, στην ιδιωτικοποίηση των δημόσιων αγαθών, στη μονοπώληση πόρων που γίνονται όλο και πιο σπάνιοι, στη διάλυση του κράτους πρόνοιας και της υγειονομικής περίθαλψης.
Οι αυξανόμενες ανισότητες ανάμεσα σε κατέχοντες και μη κατέχοντες, που είναι σαφείς και πρόδηλες σε παγκόσμιο επίπεδο, αναπαράγονται τώρα στο εσωτερικό των πιο πλούσιων κοινωνιών του αναπτυγμένου κόσμου.
Η εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της ελεύθερης αγοράς ως μόνης καθοδήγησης της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης προκάλεσε ανυπέρβλητα προβλήματα: οικολογικές και περιβαλλοντικές καταστροφές, διάρρηξη της εύθραυστης ισορροπίας των αυτόχθονων πολιτισμών, καταστροφή της γεωργίας που στήριζε τη διατροφή των πληθυσμών. Το αποτέλεσμα ήταν μια άναρχη γιγάντωση των πόλεων.
3 Στο παρελθόν τα προβλήματα της θρησκευτικής, κοινωνικής, πολιτισμικής διαφοράς κρατούνταν σε απόσταση ασφαλείας από τις μητρικές μητροπόλεις των αποικιοκρατικών συστημάτων. Σήμερα οι νέοι τύποι διαφοράς διεισδύουν άμεσα στην καρδιά των δυτικών μητροπόλεων, αναστατώνουν, προκαλούν, διασαλεύουν τον κοινωνικό και πολιτικό χώρο των αστικών κέντρων, καταλύουν τον σχετικά ομοιογενή πολιτισμικό τους χαρακτήρα. Οι αγγλικές πόλεις, που δεν είναι πλέον «εργαστήρια του κόσμου», έχουν γίνει κέντρα υπηρεσιών, άξονες χρηματιστηριακών και κερδοσκοπικών επενδύσεων, πυρήνες της παγκόσμιας οικονομίας και της λιανικής κατανάλωσης.
Πλούσια ηγετικά στελέχη -εκείνοι οι ήρωες των εταιρειών με ένα καλό γάμο στο βιογραφικό τους, κομψοί, που διαθέτουν λιμουζίνες, τα ικανοποιημένα πρόσωπα των οποίων κοσμούν τις οικονομικές σελίδες των εφημερίδων και των περιοδικών -αποτελούν τη νέα παγκόσμια επιχειρηματική τάξη ή τα υπολείμματα της παλαιάς που αναστηλώνεται. Αισθάνονται σαν στο σπίτι τους» στη Νέα Υόρκη, το Λος Αντζελες, το Χονγκ Κονγκ, την Κουάλα Λουμπούρ ή το Τόκιο, όπως και στο Λονδίνο ή στα εξοχικά τους στο Χαμπσάιρ. Στο άλλο άκρο της κλίμακας βρίσκονται οι φτωχές περιοχές που περιβάλλουν αυτό το παλλόμενο «παγκόσμιο» κέντρο.
4 Ενώ τα αστικά κέντρα κυριαρχούνται όλο και περισσότερο από τους χώρους διασκέδασης και από τη νυχτερινή ζωή, οι παλαιοί τους κάτοικοι ωθούνται προς τον «εξωτερικό δακτύλιο». Εδώ είναι οι περιοχές μεικτής κατοικίας, όπου η νέα πολυπολιτισμικότητα διασπείρεται ώς το σημείο να κατακερματίζεται σε μια μυριάδα καθημερινών συναντήσεων· ζώνες που χαρακτηρίζονται από σοβαρή καθυστέρηση, με φτωχά σχολεία, με περιοχές που δεν είναι προσβάσιμες, με υψηλά επίπεδα εγκληματικότητας και χρήσης ναρκωτικών.
Στο Λονδίνο είναι οι τόποι που έχουν κατοικηθεί από μετανάστες οι οποίοι ανήκουν στο πρώτο κύμα (Αφροαμερικανοί), στο δεύτερο (Ινδοί, Πακιστανοί ή από το Μπαγκλαντές), στο τρίτο (Αφρικανοί των δυτικών περιοχών, Τούρκοι, Ελληνοκύπριοι), στο τέταρτο (Βορειοαφρικανοί), στο πέμπτο (Βόσνιοι, Αλβανοί, Κοσοβάροι), στο έκτο (Αφγανοί, Ιρακινοί, Αραβες από τη Μέση Ανατολή) ή στο έβδομο (Ανατολικοευρωπαίοι) (...).
Για κάμποσο καιρό στο Λονδίνο ένα είδος «πρακτικής» πολυπολιτισμικότητας φαινόταν να προσφέρει μιαν εναλλακτική δυνατότητα.
Δεν ήταν κοσμοπολιτική με μιαν απλουστευτική έννοια, επειδή άπλωνε τις ρίζες της στη σημασία και στη διατήρηση διαφορών που αρνούνταν να ομογενοποιηθούν μέσα σε ένα πλανητικό και δυτικότροπο πολιτισμικό καταναλωτισμό. Αλλά για κάποιο διάστημα φαινόταν ότι αυτές οι αυθεντικές διαφορές θα ήταν σε θέση να διασώσουν τις ιστορικές διαδρομές, τις μνήμες, τις παραδόσεις που είχαν στηρίξει τους ανθρώπους και τους τρόπους ζωής τους μέσα στις τρομερές περιπέτειες των μεταναστεύσεων.
Αυτές οι διαφορές δεν ήταν δεσμευτικές με τρόπο άκαμπτο, ουσιοκρατικό, δογματικό ή φονταμενταλιστικό και μπορούσαν σε ορισμένες περιστάσεις να αναπτύξουν ανταλλαγές και να μεταφραστούν σε ευρύτερα και πιο περιεκτικά μοντέλα. Αλλά η παγκοσμιοποίηση στην κυρίαρχη μορφή της έγινε ένα ενιαίο και επεκτατικό σύστημα.
Η πολυπολιτισμική πόλη αναδιαμορφώνεται σήμερα κοινωνικά και εδαφικά από αυτές τις διαδικασίες και δυνάμεις. Ταυτόχρονα, γίνεται ένας από τους κριτικούς τόπους όπου δρουν αυτές οι αντιφατικές τάσεις και αυτές οι συγκρούσεις. Η πόλη δεν μπορεί να επιλύσει τις ευρύτερες αντιθέσεις της παγκοσμιοποίησης που η ίδια αντανακλά και ενσαρκώνει. Θα γίνουμε ικανοί εμείς να τις επιλύσουμε;
Του ΣΤΙΟΥΑΡΤ ΧΟΛ
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 11/09/2005
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου