Child Hierarchy

Του Jens Qvortrup

Περιοδικό Childhood (2007) Vol 14(4): 395–400. Los Angeles, London,

New Delhi and Singapore: Sage Publications.

Μετάφραση[1]: Δημήτρης Φασόλης

__Στο παρόν άρθρο. τίθεται το ζήτημα αν η παιδική ηλικία είναι ένα μόνιμο και σταθερό τμήμα της κοινωνικής δομής.

__Είναι λάθος σημαντικό το να μιλάμε για την παιδική ηλικία ως απλώς μια περίοδος της ζωής του ανθρώπου. Είναι σα να λέμε ότι δεν υπάρχει λόγος να επινοήσουμε μια κοινωνιολογία ή μια ανθρωπολογία της παιδικής ηλικίας γιατί υιοθετούμε την προοπτική ότι είναι ήδη μέρος των σύγχρονων και συμβατικών λόγων, στην επιστήμη και στη λαϊκή παράδοση.

__Στις περισσότερες αναλύσεις και δομικές προσεγγίσεις όπως η τάξη, η φυλή, η κάστα, η εθνότητα, τα παιδιά εκλαμβάνονται ως απλά εξαρτήματα ή παραρτήματα της κοινωνίας και του πολιτισμού.

__Υπό αυτήν την έννοια, τα παιδιά δεν έχουν χώρο στην κοινωνική σκέψη.

__Ούτε έχει επιχειρηθεί μια κοινωνιολογική εννοιολόγηση της παιδικής ηλικίας, ούτε έχουν αναζητήσει οι κοινωνιολόγοι τη φύση του κοινωνικού χώρου της παιδικής ηλικίας.

__Αυτό συνιστά μια αντίφαση καθώς ο όρος «παιδική ηλικία» χρησιμοποιείται συχνά για δείξει ακριβώς αυτό (έναν χώρο).

__Όταν μιλούμε για παιδική ηλικία στο μεσαίωνα ή για την Αφρικανική παιδική ηλικία, την παιδική ηλικία του παρελθόντος ή του παρόντος, εννοούμε μια ιδιαίτερη περίοδο:

__έχουμε κατά νου, έστω σε αδρές γραμμές, ένα κοινό πλαίσιο για τον κόσμο των παιδιών, σε μια δοσμένη χρονική στιγμή ή τόπο.

__Το εν λόγω πλαίσιο θεωρείται διακριτό από αυτό της ενηλικότητας, ενώ και οι δύο εκλαμβάνονται ως ξεχωριστά τμήματα μιας γενεακής ταξινόμησης-ιεράρχησης ή δομής εντός της ίδιας κοινωνίας.  

__Είναι, με άλλα λόγια, μια έννοια με κενό χώρο, χωρίς δηλαδή περιεχόμενο, με άλλα λόγια είναι μια αναλυτική (αφαιρετική) κατηγορία-έννοια.

__Και ισοδυναμεί με τίποτα λιγότερο από μια αναγκαία – αν και όχι και επαρκής – προϋπόθεση για να συμβιβαστούμε με την παιδική ηλικία ή η τα παιδιά, κοινωνιολογικά.

__Η παιδική ηλικία, ως αναλυτική κατηγορία, έχει δύο βασικές ιδιότητες:

__1) Εκδηλώνει μια βασική σταθερότητα/μονιμότητα αλλά και ταυτόχρονα αλλάζει σχεδόν ασταμάτητα, και

__2) Το σημαντικότερο, όλα τα παιδιά κατοικούν εκεί για κάποιο χρονικό διάστημα.

__Όπως το θέτει και η Charlotte Hardman στο κλασσικό της άρθρο, το 1973:  «τα παιδιά μετακινούνται εντός και εκτός αυτού του χώρου, όμως άλλα παίρνουν τη θέση τους και έτσι το κομμάτι παραμένει» (2001: 504). 

__Το ζητούμενο-ιδέα είναι να εφοδιάσουμε τα παιδιά με μια εννοιολογική στέγη ή μια επιστημολογική τοποθεσία, η οποία υποτίθεται ότι πρέπει να αντανακλά – ή να έχει το αντίστοιχό της – στην πραγματικότητα.

__Η Παιδική Ηλικία είναι ένα κοινωνικό πλαίσιο ή μια κοινωνική αρχιτεκτονική κατασκευή μέσα στην οποία όλα τα παιδιά άγουν την ατομική τους περιοδική παιδική ηλικία. Η κινητικότητα σε αυτήν την κατηγορία είναι πολύ υψηλή, καθώς νέα άτομα έρχονται και άλλα βγαίνουν, δίνοντας τη θέση τους στα πρώτα.

__Στη διάρκεια της ίδιας αυτής περιόδου, υπόκειται σε αλλαγές (βελτίωση ή επιδείνωση, επέκταση ή δυσφήμηση και συρρίκνωση), όπως εξάλλου όλα τα κοινωνικά φαινόμενα, κοινωνικές κατηγορίες και τάξεις.

___Τείνουμε προς τη διαπίστωση ότι η παιδική ηλικία είναι ένας μόνιμος τομέας μια γενεακής δομής. 

__Πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ωστόσο ότι αυτή η μονιμότητα της παιδικής ηλικίας ως μιας δομικής μορφής ή δομικού τμήματος δεν πρέπει να γίνει κατανοητή σαν να μην αλλάζει.

__Το σημαντικό είναι ότι έχει σταθερότητα-μονιμότητα ταυτόχρονα με ρευστότητα: παραμένει σταθερή, καθώς αλλάζει.

__Αυτό δε σημαίνει ότι η παιδική ηλικία σήμερα είναι ίδια με αυτήν 100 χρόνια πριν.

__Παραμένει παρόλα αυτά μια σταθερή μορφή/σχηματισμός διότι διαρκώς προσλαμβάνει συγκροτησιακές παράμετρες που είναι όλες του ιδίου είδους. Μα άλλα λόγια, σχηματίζεται από επικρατούσες-κυρίαρχες οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές, πολιτισμικές, τεχνολογικές και άλλες παραμέτρους.

__Η παιδική ηλικία, όπως και η κοινωνική τάξη (π.χ. εργατική) δεν εξαρτάται από τα  συγκεκριμένα πρόσωπα-μέλη της, παραμένει σταθερή ανεξάρτητα από οσουσδήποτε και οποιουσδήποτε την εγκαταλείπουν, αλλάζοντας κοινωνικό επίπεδο.

__Όπως συμβαίνει με τις τάξεις, έτσι και η παιδική ηλικία αλλάζει χάρη σε μεταβολές σε κοινωνικές συνθήκες και εξελίξεις, εντούτοις παραμένει ως τμήμα σε οποιαδήποτε ταξική δομή.

__Μπορεί να αλλάζουν οι σημασιολογικές αποχρώσεις που την πληροφορούν ως έννοια, αλλά η παιδική ηλικία ως δομικό στοιχείο της κοινωνίας παραμένει (π.χ.: στο παρελθόν η παιδική ηλικία ήταν ανεξάρτητη από το σχολείο, ενώ σήμερα δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς την εκπαίδευση).

__Επομένως, η παιδική ηλικία έχει αλλάξει, οπότε εναπόκειται στους επιστήμονες των κοινωνικών σπουδών (της παιδικής ηλικίας) να ερμηνεύσουν τι σημαίνει η εν λόγω αλλαγή, καθώς και άλλοι μετασχηματισμοί στην κοινωνία, και κατά συνέπεια της παιδικής ηλικίας, για τα ίδια τα παιδιά. __Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί την ύπαρξη της παιδικής ηλικίας πριν και μετά τη μαζική εκπαίδευση.

__Επομένως η παιδική ηλικία αλλάζει, μετασχηματίζεται όσον αφορά τις παραμέτρους, το περιεχόμενό της και τις σχέσεις της με άλλα τμήματα της γενεακής και κοινωνικο-ταξικής δομής.

__Δεν έχει ωστόσο εξαφανιστεί.

__Πάντως. στις μέρες μας αναμετριόμαστε με ιδέες που εκφράζονται τόσο στα ΜΜΕ όσο και σε διάφορες εκλαϊκευτικές – αλλά και σε επιστημονικές – εκδόσεις για την «εξαφάνιση της παιδικής ηλικίας» ή την «διάβρωση και αποσάθρωση της παιδικής ηλικίας», την «εξόντωση της παιδικής ηλικίας» και άλλα παρόμοια.

__Αυτές οι δηλώσεις σημαίνουν ότι οι διαχωρισμοί ανάμεσα στην παιδική ηλικία και την ενηλικότητα έχουν σβήσει ή φθίνουν.

__Είναι σα να επιστρέφουμε σε μια νέα έλλειψη συνείδησης/επίγνωσης της παιδικής ηλικίας, με την έννοια που το έθεσε ο Aries.

__Η πιο ριζοσπαστική (με την έννοια ότι φέρνει στο φως ένα σημαντικό παράδοξο) ιδέα σχετικά με τη μελέτη της παιδικής ηλικίας είναι ότι, ενίοτε, η ανάλυσή μας για την παιδική ηλικία μπορεί να μην έχει να κάνει με πραγματικά, ζωντανά παιδιά.

__Αυτό δεν σημαίνει ότι τα παιδιά δεν επηρεάζουν την καθημερινή ζωή μας ούτε ότι δεν είναι απολύτως απαραίτητα για την παρελθοντική και τη μελλοντική κοινωνία.

__Ο λόγος είναι ότι τη μερίδα του λέοντος, όσον αφορά τις αλλαγές και τους μετασχηματισμούς που λαμβάνουν χώρα, που αποφασίζονται στην οικονομία και στην πολιτική, γίνονται χωρίς να έχουμε τα παιδιά ή την παιδική ηλικία στο μυαλό μας.

__Η παιδική ηλικία επηρεάζονται από αυτές τις αλλαγές, προς το καλύτερο ή το χειρότερο.

__Από την άλλη όμως, η παιδική ηλικία παραμένει μια κοινωνική κατηγορία-ομάδα μέσα από όλα αυτά τα γεγονότα, καθώς αλλάζει ως περιεχόμενο.

---

[1] Η παρούσα μετάφραση δεν αφορά σε ολόκληρο το πρωτότυπο κείμενο, αλλά στα πιο σημαντικά – κατά τον υποφαινόμενο –  σημεία του.