Οι αντιφάσεις του ανατρεπτικού χώρου και η επικράτηση της φασιστικής ρητορικής

Πώς έγινε και ενώ το ανατρετικό κίνημα και το γενικότερο εξεγερτικό-ελεύθερο πνεύμα είχαν, μέχρι πρόσφατα, μια σοβαρή απήχηση στη νεολαία και σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, αυτή η κατάσταση τείνει να αντιστραφεί, ενώ απέκτησε αίγλη η χ α; Ευθύνεται καθόλου το ίδιο το κίνημα και ο «α α χώρος» και αν ναι, πώς; Η συντηρητικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας οφείλεται τόσο σε ευρύτερους πολιτισμικούς και ιδεολογικούς παράγοντες (οικογενειοκρατία, κλειστή και κατατμημένη κοινωνία, παρωχημένη, εξουσιαστική και εθνοκεντρική εκπαίδευση, απομυθοποίηση-υποχώρηση διεθνώς της κομμουνιστικής ιδέας και παρακμή της αριστεράς κ.ά.) όσο και σε αντιφάσεις και αδυναμίες του ίδιου του ανατρεπτικού κινήματος. Μια τέτοια αντίφαση, δυσλειτουργική για το κίνημα, θα αναλύσω εδώ.      

Από τη μια μεριά, η χ α έχει χτίσει ένα κοινωνικό προφίλ μέσα από συνδυασμό ακτιβισμού και προσωποποιημένης-επώνυμης παρουσίας. Παράλληλα χρησιμοποιεί προς όφελός της διάφορες τεχνικές επικοινωνίας και πρακτικές που γίνονται πρώτο θέμα στα ΜΜΕ. Βέβαια εδώ παίζει σημαντικό ρόλο το ότι κινείται στα όρια της νομιμότητας. Όλα αυτά τα στοιχεία την κάνουν γοητευτική για τους νέους. Επίσης, και αυτό σημαντικό, συνδυάζει μαζί τον ριζοσπαστισμό με την κοινή λογική και στοιχεία της κυρίαρχης ιδεολογίας (λατρεία του έθνους, της θρησκείας, της οικογένειας, της πατρίδας, του αρχηγού, του ηρωισμού, του μάτσο τσαμπουκά κλπ.), γεγονός που της δίνει μπόνους και κύρος σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και ηλικίες.

Από την άλλη, ενώ ο ανατρεπτικός χώρος υποστηρίζει την κοινωνική δράση και παρέμβαση, εντούτοις διατηρεί αδιαπραγμάτευτη απόσταση από το επικοινωνιακό «παιχνίδι» (παιχνίδι, με την έννοια ότι υπάρχουν ευκαιρίες για παρέμβαση και ρήγματα, που μπορείς κατάλληλα να τα χρησιμοποιήσεις για τους στόχους σου) και τους κώδικες και πρακτικές επικοινωνίας που επικρατούν στην πολιτική και γενικότερα στη δημόσια σφαίρα(εδώ εντάσσονται η πλήρης άρνηση στα αστικά ΜΜΕ και η εμμονή στην ανωνυμία). Αυτό το κάνει γιατί θεωρεί ότι η συγκεκριμένη στάση του συνάδει με την ιδεολογία του και δεν τον αλλοτριώνει από τον επαναστατικό χαρακτήρα-προσανατολισμό του. Σίγουρα είναι θεμιτό να θέτεις τους δικούς σου όρους, αρχές (και φυσικά, εναλλακτικά μέσα αντιπληροφόρησης) στην επικοινωνία-προπαγάνδα και στην παρέμβαση στον δημόσιο χώρο. Παρόλα αυτά, για συγκεκριμένους λόγους-στόχους, δεν είναι αρνητικό ούτε αντεπαναστατικό να παρεμβαίνεις στη δημόσια σφαίρα με όρους επικοινωνιακούς (επομένως, χρειάζεται εξοικείωση με την επιστήμη της επικοινωνίας).    

Όμως πιο σημαντικός παράγοντας, είναι ο «κλειστός» λόγος που αρθρώνεται στις διάφορες μορφές παρέμβασης-προπαγάνδας στη δημόσια σφαίρα (όπως πορείες, αφίσες, προκηρύξεις, περιοδικά κλπ.). Δηλαδή ο δημόσιος λόγος, προφορικός ή έντυπος, χρησιμοποιεί έναν γλωσσικό κώδικα αυτοαναφορικότητας: μιλάει για πράγματα και ιδέες, αρνείται τους θεσμούς και το αστικό-καπιταλιστικό σύστημα ριζικά, καταγγέλλει εμφατικά, αλλά με τέτοιον τρόπο που θεωρείται αυτονόητη η  κριτική του, γεγονός που την αποδυναμώνει ως τέτοια. Π.χ. η οικογένεια ή το κράτος είναι καταδικαστέα και εξοβελιστέα γιατί είναι ιεραρχικά και εξουσιάζουν-καταπιέζουν, αλλά δεν υπάρχει ανάλυση για τον «μέσο» άνθρωπο που δεν θεωρεί αυτονόητη αυτή την αρνητικότητα της εξουσίας και της ιεραρχίας ή δεν συνειδητοποιεί τις αρνητικές επιπτώσεις που αυτές έχουν σε υπαρξιακό-ψυχολογικό, κοινωνικό-οικονομικό και πολιτισμικό επίπεδο.

Τα παραπάνω δεν υπονοούν φυσικά την ενσωμάτωση στην κυρίαρχη ιδεολογία και αναπαραστάσεις, τον κομφορμισμό, τη γραφικοποίηση. Ωστόσο, πρέπει να αναρωτηθούμε αν οι παραπάνω συμπεριφορές υποκρύπτουν μια κατάσταση (εν πολλοίς, ασυνείδητη) θεωρητικού-και πρακτικού «στεγνώματος» του επαναστατικού «χώρου». Αν κάτι τέτοιο ισχύει, τότε αυτό εισπράττεται τόσο από την κοινωνία όσο και, ασυνείδητα κατά βάση, από τον ίδιο τον ανατρεπτικό «χώρο», γεγονός που ανατροφοδοτεί αρνητικά το φαντασιακό και τις πράξεις του. Κατά συνέπεια, τον καθιστά ευάλωτο στην απροσωποποίησή του. Γίνεται μια απρόσωπη, «θολή» παρουσία-απουσία και όχι γνήσια, δυναμική, προσωπική παρουσία που εγγράφεται ως συνείδηση-πρόθεση στον κοινωνικό χώρο, κάτι που αντίθετα φαίνεται να πετυχαίνει η χ α. Αυτή η ιδιότυπη αυτό-περιχαράκωση γίνεται σταδιακά, χωρίς να συνειδητοποιείται, φτάνοντας «ξαφνικά» να αναρωτιέσαι πώς έγινε αυτό. Δυστυχώς ή ευτυχώς, η κοινωνία θέλει δημόσια πρόσωπα να εμπιστευτεί και να τα ελέγξει (να ξέρει την ιστορία τους και το ποιόν τους: «τι κουμάσι είσαι», κοινώς). Γι’ αυτό ο πραγματικός επαναστάτης πρέπει να είναι «πρίγκιπας», να κινείται άνετα και στο «πεζοδρόμιο» και στα «σαλόνια». Να επιλέγει αυτός, από θέση «ισχύος» και αυτοπεποίθησης-σιγουριάς, πότε θα είναι στο ένα ή τον άλλο πλαίσιο και για ποιο σκοπό, χωρίς να φοβάται τις αντιφάσεις. Και χωρίς βέβαια έκπτωση στον λόγο του, στο είναι του, διαφορετικά καλύτερα να σιωπά και να περιμένει την κατάλληλη στιγμή.

Εν κατακλείδι, το κύριο ζήτημα δεν είναι η ίδια η «αντι-ΜΜΕ» στάση ή η «περιχαράκωση» (όταν είναι πραγματικά συνειδητή επιλογή, με συγκεκριμένα κριτήρια και στόχους), αλλά οι ιδεολογικοί (στερεότυπα, αυτονόητα), κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες που συγκροτούν τη σκέψη, τη νοοτροπία, τον λόγο («ιδιωματικό» αυτοαναφορικό)  και τη δράση του ανατρεπτικού χώρου – όπως και κάθε άλλης ομάδας ή κινήματος, κοινωνικής κατηγορίας ή τάξης. Αυτοί θα πρέπει να αναλυθούν και να ξεπεραστούν. Έτσι, στο σήμερα, που η δημόσια σφαίρα και το θέαμα κυριαρχούνται από τον λαϊκισμό, τον εθνικισμό και τον ρατσισμό-φασισμό αλλά και τα οικογενειακά και καταναλωτικά είδωλα-πρότυπα, ίσως δεν έχει μεγάλη σημασία η γενική απεύθυνση (σε μια αλλοτριωμένη μάζα). Χωρίς ωστόσο να αποκλείεται εντελώς, για τακτικούς ή και στρατηγικούς στόχους. Πολύ μεγαλύτερη-καθοριστική σημασία, και άρα προτεραιότητα, έχει η στάση-δράση και η θεωρία-λόγος να συντονίζονται-ταυτίζονται, ως παράδειγμα που φωτίζει τον δρόμο για την ανατροπή και την ελεύθερη-αταξική κοινωνία. Μόνο όταν έχεις κάτι γνήσιο να πεις και να πράξεις έχει νόημα η δημόσια παρέμβαση. Αυτό, θα έχει το αντίκτυπο που του πρέπει στη δημόσια σφαίρα και στην κοινωνία – κάτι που απέχει ποιοτικά από το να «πείσεις τον κόσμο».  

Και δυο σχόλια για την πρόσφατη πολιτική επικαιρότητα:

Οι εγχώριοι ναζί πιστεύουν (ονειρεύονται) ότι «το μέλλον ανήκει στον εθνικισμό», γι’ αυτό προσπαθούν να σβήσουν-αλλοιώσουν την ιστορική μνήμη και άρα να κοιμίσουν τη συλλογική συνείδηση. Επίσης κάνουν το μαύρο άσπρο με άπειρα ψέματα (αντιγράφοντας τις αποτελεσματικές και «επιστημονικές» μεθόδους του Γκέμπελς – το δόγμα «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», παραχάραξη της ιστορίας και απόκρυψη των πραγματικών θέσεών τους) για τη δράση και την ιδεολογία τους, όπως έκαναν οι γερμανοί ναζί μέχρι να πάρουν την εξουσία και να δείξουν το πραγματικό πρόσωπό τους. Όμως με τις πράξεις τους βοηθούν παράλληλα να αφυπνιστεί αυτή η συλλογική ιστορική συνείδηση. Επομένως, ένα καθήκον των επαναστατών είναι η ανάδειξη στο προσκήνιο αυτής της ιστορικής μνήμης. Η διαρκής έρευνα για ντοκουμέντα, μαρτυρίες, ιστορικά γεγονότα αναλύσεις για τις ειδεχθείς και απάνθρωπες πράξεις των φασιστών-ναζί, αλλά και για τους παράγοντες και τις συνθήκες της ταπεινωτικής ήττας τους. Και οι αδιάκοπες «κρούσεις» της δημόσιας σφαίρας με φωτεινές δέσμες ιστορικής μνήμης της ανθρωπότητας, ενάντια στον σκοταδισμό και τη σαπίλα του πιο μαύρου ολοκληρωτισμού.

Όσον αφορά δε στο θέμα της οπλοφορίας βουλευτών, η τακτική απάντηση της χ α είναι ενδεικτική των παραπάνω μεθόδων που χρησιμοποιούν. Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα είναι η θεμελιώδης πολιτική αρχή (τακτικής) των ναζιστών-φασιστών, ιστορικά. Έτσι αποκρύβουν τις ιδεολογικές αρχές και τους πολιτικούς στόχους τους, για να μην αποκαλύψουν το πραγματικό πρόσωπό τους πριν κρίνουν ότι οι συνθήκες είναι ευνοϊκές για αυτούς. Ώστε να μην φοβίσουν ή απομακρύνουν τον κόσμο από την επιρροή τους. Διαβεβαιώνουν έτσι επανειλημμένως ότι σέβονται το σύνταγμα, ενώ δείχνουν με το δάκτυλο άλλα κόμματα (ΚΚΕ) που δεν έχουν πράξει αναλόγως. Φυσικά, δεν λένε ότι όταν έχουν αρκετή δύναμη, θα γράψουν στα παλιά τους τα παπούτσια το κοινοβούλιο και το σύνταγμα. Μια ακόμη τακτική τους, στο γενικότερο πλαίσιο αποδόμησης και συκοφάντησης του αστικο-δημοκρατικού συστήματος, είναι η άμεση αντεπίθεση και συσκότιση της πραγματικότητας όταν δέχονται πολιτική-ιδεολογική επίθεση: απέναντι στο όποιο πλήγμα-κόστος της κριτικής για την οπλοκατοχή, απαντούν άμεσα, λασπολογούν, απαιτώντας να γίνει στους βουλευτές τεστ αλκοόλ και ουσιών. Μάλιστα υποστηρίζουν ότι έχουν στοιχεία που…θα αποκαλύψουν, κάτι που έχουν ξανακάνει, αθετώντας ωστόσο την εν λόγω δέσμευσή τους. Ψέματα, λοιπόν, ασύστολα ψέματα, με στόχο την κυριαρχία τους στο πολιτικό σκηνικό. Με αυτόν τον τρόπο αντιστρέφουν το εναντίον τους αρνητικό κλίμα  και το μετατρέπουν σε κόστος των πολιτικών τους αντιπάλων. Πάντως, η φαντασία φαίνεται πως λείπει από τους βουλευτές που καταγγέλλουν τη χ α, γι’ αυτό δεν μπορούμε να περιμένουμε πολλά από αυτούς: π.χ. θα μπορούσαν να αντιτείνουν να γίνεται παράλληλα και τεστ ντόπινγκ, ορμονών ή άλλων διεγερτικών ουσιών (π.χ. αδρεναλίνης), αφού η χρήση ή κατάχρησή τους επηρεάζει εξίσου την ευθυκρισία και την ψυχική υγεία του ατόμου, καθιστώντας το επικίνδυνο για τους γύρω του.     

4/6/2013

Δημήτρης Φασόλης