Βήματα για τον (ελευθεριακό-αμεσοδημοκρατικό) σοσιαλισμό

Η πρόταση για μια αυτόνομη-αυτοδιαχειριζόμενη ραδιοτηλεόραση δεν είναι μη ρεαλιστική, αντίθετα μπορεί να γίνει πραγματικότητα άμεσα∙ αρκεί οι άνθρωποι να το θελήσουν πραγματικά και να συνειδητοποιήσουν τόσο την αναγκαιότητα για ένα τέτοιο εγχείρημα όσο και την ικανότητά τους να το πραγματώσουν.

Καταρχήν, θα πρέπει να αυτοδιοικείται από επιτροπές κατοίκων, πολιτών, εκπροσώπους συλλογικοτήτων, κινημάτων, εγχειρημάτων χειραφέτησης-άμεσης δημοκρατίας-αυτοοργάνωσης. Οι εργαζόμενοι της ΕΡΤ θα ενταχθούν σε αυτές τις δομές αυτοοργάνωσης-αμεσοδημοκρατικής αυτοδιαχείρισης. Όσον αφορά στη βιωσιμότητα του εγχειρήματος, μπορεί να ανοίξει ένας τραπεζικός λογαριασμός που κάθε πολίτης μπορεί να καταθέτει ένα μικρό ποσό για την κάλυψη των μισθών των εργαζομένων. Εν ανάγκη, να συσταθεί νομική μορφή κοινωνικής επιχείρησης ή αστικής-μη κερδοσκοπικής εταιρείας, σωματείου κλπ. Εννοείται ότι όλοι οι εργαζόμενοι θα αμείβονται ίσα, ανεξάρτητα πόστου και ειδικότητας. Επίσης θα πρέπει να μένει ένα πλεόνασμα για μελλοντικές παραγωγές και αναπτυξιακά σχέδια. Αν οι χρηματική προσφορά δεν επαρκεί, θα μπορούσε να αναπληρωθεί με ένα δίκτυο ανταλλαγής εργασιακής προσφοράς και αγαθών, ένα είδος κοινωνικής τράπεζας εργασιών και αγαθών. Άλλωστε, ανάλογα εγχειρήματα έχουν ήδη γίνει πράξη σε διάφορες περιοχές της χώρας και στην Αθήνα. Με αυτόν τον τρόπο μειώνεται καταλυτικά το κόστος ζωής και άρα η ανάγκη σε (υψηλούς) μισθούς.

Ένα ανάλογο μοντέλο θα μπορούσε να εφαρμοστεί ευρέως στον «δημόσιο και ιδιωτικό» τομέα, οι οποίοι αντικαθίστανται από ένα νέο κοινωνικό οικονομικό-παραγωγικό μοντέλο:

Οι επιχειρήσεις και οι κοινωνικές υπηρεσίες αυτοδιευθύνονται όχι μόνο από τους εργαζόμενους (και τους ειδικούς) αλλά και από αντιπροσώπους των πολιτών και των τοπικών κοινωνιών. Οι επιτροπές γειτονιών συγκροτούνται σε επιτροπές αντιπροσώπων δήμων, πόλεων, περιφερειών και τελικά σε επίπεδο χώρας. Δηλαδή μια αμεσοδημοκρατικά αυτοοργανωμένη και αυτοδιευθυνόμενη-αυτοδιαχειριζόμενη ομοσπονδία. Οι αντιπρόσωποι σε κάθε επίπεδο, τοπικό, περιφερειακό κλπ. θα εναλλάσσονται εκ περιτροπής (σε τακτά, όσο το δυνατόν συντομότερα χρονικά διαστήματα) και θα λογοδοτούν απευθείας στους πολίτες, στις λαϊκές συνελεύσεις. Έτσι, η συμμετοχή όλων στην πολιτική, στη διαχείριση των κοινών, θα είναι δικαίωμα αλλά και υποχρέωση.   

Οι μισθοί για ίση εργασία θα είναι ίσοι για όλους ανεξαιρέτως, ενώ είναι απαραίτητη προϋπόθεση να υπάρχει μέριμνα και πρόνοια για να αποταμιεύεται ικανό πλεόνασμα κοινωνικού πλούτου, για μελλοντικά παραγωγικά σχέδια για τις ανάγκες των νέων γενεών και για ώρες ανάγκης. Οι άμεσες ανταλλαγές αγαθών και υπηρεσιών-εργασιών μέσα από κοινωνικές τράπεζες και δίκτυα αλληλεγγύης είναι ένας σοβαρός εναλλακτικός τρόπος διανομής του δημόσιου πλούτου στους ανθρώπους, εντούτοις στις σύγχρονες σύνθετες κοινωνίες δεν μπορεί να είναι το μόνο και ίσως ούτε το κυρίαρχο. Συνεπώς χρειάζεται ένα ανταλλακτικό μέσο (ένα γραμμάτιο χωρίς σημαντική αξία, ιδιαίτερα χωρίς αξία συμβολική που ευνοεί τον φετιχιστικό χαρακτήρα του μέσου), ας πούμε που να αντιστοιχεί σε ώρες εργασίας και ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε παραγωγού ή και μη παραγωγού (π.χ. παιδιών, ηλικιωμένων, αρρώστων) είτε σε ατομικό επίπεδο ή συλλογικό (π.χ. όποιας μορφής «οικογένεια», «κολεκτίβα», «κοινόβιο» κλπ.). Με αυτό το γραμμάτιο θα μπορεί ο καθένας να «αγοράζει», να προμηθεύεται τα αγαθά και τις υπηρεσίες που έχει ανάγκη, από κοινωνικές και δημοτικές τράπεζες, αποθήκες και αγορές – χωρίς βέβαια μεσάζοντες.

Όλοι οι πολίτες θα πρέπει να αυτοοργανωθούν με βάση το παραπάνω μοντέλο και να συγκροτήσουν μια αυτόνομη, αμεσοδημοκρατική-ελευθεριακή λαϊκή εξουσία, που αρχικά θα υπάρχει παράλληλα με την καπιταλιστική εξουσία και θα απαιτεί την ολοένα διευρυνόμενη αυτοδιαχείριση και το βάθεμα της δημοκρατίας σε άμεση δημοκρατία. Επίσης, θα απαιτήσει άμεσα την αναδιανομή του πλούτου από τους πλούσιους στην κοινωνία (φορολόγηση), για τη λειτουργία όλων αυτών των κοινωνικών αυτοδιευθυνόμενων φορέων (σχολείων, νοσοκομείων, ΜΜΕ κλπ.). Είναι ευνόητο ότι τα κοινωνικά κινήματα σε αυτό το μεταβατικό στάδιο θα διεκδικήσουν την παύση πληρωμών και φόρων, ώστε να προσφέρουν οικονομική στήριξη απευθείας στους θεσμούς και τα εγχειρήματα αυτοοργάνωσης-άμεσης δημοκρατίας. Έως ότου τελικά η αναδυόμενη λαϊκή αυτό-κυβέρνηση αναλάβει αυτή την εξουσία και την αυτοδιεύθυνση της αυτοοργανωμένης κοινωνίας.

Μια τέτοια αυτόνομη-αναρχική αυτό-κυβέρνηση δεν θα λειτουργεί ως κράτος, ως ένας εξωτερικός καταπιεστικός μηχανισμός βίας, αλλά για την προστασία από τους ίδιους τους πολίτες των κεκτημένων και της ελευθερίας-αυτονομίας τους. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι δεν θα είναι αποφασιστική και θα επιδεικνύει πυγμή και δύναμη όταν βλέπει να διακυβεύονται τα συμφέροντα και οι αποφάσεις των λαϊκών συνελεύσεων από οποιονδήποτε και για οποιαδήποτε αιτία. Η ένοπλη περιφρούρηση της α-κρατικής και μη εξουσιαστική δημοκρατίας δεν θα γίνεται από ειδικούς ή προνομιούχα στρώματα-συντεχνίες αλλά άμεσα από τους ίδιους τους πολίτες (πολιτοφυλακές). Η επιτήρηση και προστασία των νόμων της πόλης (άστυ), δηλαδή η αστυ-νόμευση, από τους ίδιους τους πολίτες έχει ως αποτέλεσμα την αυτόματη και ακαριαία εξάλλειψη της εγκληματικότητας, γιατί όταν η κοινωνία αναλαμβάνει την τύχη της και παίρνει τη ζωή στα χέρια της, οποιαδήποτε παράβαση ή μη νομιμότητα δεν έχει νόημα και λόγο ύπαρξης, πλέον, όπως έχει δείξει και η ανάλογη ιστορική εμπειρία.  

Κάποιες υπομνήσεις:

Η γενικευμένη παρακμή του παγκόσμιου αλλά ιδιαίτερα του ντόπιου αστικού-καπιταλιστικού συστήματος οδηγεί στην κατάρρευσή του. Είναι βαθύτατη η κρίση τόσο της οικονομίας όσο και του πολιτισμικού και κοινωνικού μοντέλου. Για αυτό και αντανακλάται στις συνειδήσεις των ανθρώπων ως ανάγκη-αναγκαιότητα για δραστικές αλλαγές και μέτρα που θα επαναφέρουν την ισορροπία και την υπέρβαση της παρούσας κατάστασης. Το κρίσιμο ζήτημα είναι προς ποια κατεύθυνση θα γίνουν οι ριζικές αλλαγές που χρειάζονται για να βγει η κοινωνία από το αδιέξοδο: θα γίνουν αναδιαρθρώσεις – ή και μεταρρυθμίσεις – που εξυπηρετούν την εξουσία, ώστε να ανανεωθεί και να ενδυναμωθεί, ή θα γίνει ριζική ανατροπή προς όφελος των ανθρώπων που υφίστανται την καταπίεση και την εκμετάλλευση;

Πάντως, το σίγουρο είναι ότι δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω: ούτε να ξανανοίξουν τα χιλιάδες μαγαζιά και μαγαζάκια μόνο για να μην χάσουν κάποιοι τη δουλειά τους, διότι δεν εξυπηρετούν πραγματικές κοινωνικές και υπαρξιακές ανάγκες, ούτε να υπάρχουν παρασιτικοί τομείς απλώς για το κέρδος και για τα προνόμια κάποιων, ούτε να γίνουμε όλοι γκαρσόνια στον τουρισμό, ούτε δημόσιοι υπάλληλοι και ελεύθεροι επαγγελματίες, ούτε να υπάρχουν δημόσιες (κρατικές) επιχειρήσεις ή νοσοκομεία μέσα στη ρεμούλα και τη σπατάλη (για να έχει προνόμια και να πλουτίζει η εργατική αριστοκρατία). Είναι ηλίου φαεινότερον ότι για να επιβιώσει η οικονομία στην Ελλάδα χρειάζονται ριζικές τομές στο δημόσιο τομέα, ώστε αυτός να περιοριστεί δραστικά και να λειτουργήσει «αξιοκρατικά-ορθολογικά» (έστω με την αστική έννοια). Γιατί είναι ένας καθαρά παρασιτικός τομέας, ο βασικός παράγοντας της εγχώριας κρίσης, που τον τρέφουν οι εργαζόμενοι-προλετάριοι με το υστέρημά τους. Αυτό έχει σαν συνέπεια το μπλοκάρισμα όλης της κοινωνίας στα γρανάζια του κρατικού ελέγχου και δυσλειτουργίας, με καταστρεπτικές επιπτώσεις στην παραγωγή και διανομή του κοινωνικού πλούτου. Μα και εξίσου επιζήμιες επιδράσεις στο συλλογικό φαντασιακό και στη δημιουργικότητα-ελευθερία της κοινωνίας. Αν συνεχιστεί αυτός ο φαύλος κύκλος του δημόσιου τομέα που παράγει διαρκώς ελλείμματα, τότε όλη η οικονομία θα καταρρεύσει με ολέθριες επιπτώσεις για τους εργαζόμενους, πολύ χειρότερες από ό,τι σήμερα. Δεν τον χρειάζεται ούτε η αστική τάξη ούτε και μια ελευθεριακή κοινωνία. Συνεπώς, η αναδιάρθρωση είναι ιστορικά αναγκαία – και όχι μόνο για το καλό των καπιταλιστών. Αυτό το αποδέχεται πολύς κόσμος, για αυτό υπομένει τη σημερινή πολιτική, φοβούμενος για το χειρότερο, το άγνωστο και – ίσως – το χάος. Εκτός βέβαια και αν αυτή η ιστορική αναγκαιότητα εκφραστεί ως μια επαναστατική συνείδηση-προοπτική για ριζική ανατροπή και αναδόμηση ενός νέου κοινωνικού συστήματος. Επομένως, μόνο μπροστά μπορούμε να πάμε για να ξεπεράσουμε το μπλοκάρισμα, την κατάρρευση ενός μοντέλου στρεβλής κοινωνικής οργάνωσης – ακόμα και για τα αστικά δεδομένα και πρότυπα. Και η κατάρρευση του κρατικού μηχανισμού, του λεγόμενου δημοσίου, είναι μια ευνοϊκότατη ευκαιρία για τις επαναστατικές δυνάμεις: να καλύψουν το κενό που αφήνει η εξουσία με το επαναστατικό αντι-κρατικό πρόταγμα και προοπτική για τον ελευθεριακό σοσιαλισμό.

Για τον ίδιο λόγο δεν έχουν και νόημα οι παραδοσιακές απεργίες και κινητοποιήσεις, τα κλασικά κεκτημένα και διεκδικήσεις, ο παρωχημένος λόγος της αριστεράς. Όλα αυτά το πολύ-πολύ να οδηγήσουν τον κόσμο στην αγκαλιά του Σαμαρά που εμφανίζεται ως Βοναπάρτης, δηλαδή αταλάντευτος και δυναμικός μεταρρυθμιστής, που οδηγεί την κοινωνία στην πρόοδο. Ή, ακόμα χειρότερα, στα νύχια των νεοναζιστών και στον σχεδόν χωρίς επιστροφή δρόμο προς τον σκοταδισμό-ολοκληρωτισμό. Τα συνδικάτα και οι εργατοπατέρες (η παρωχημένη αριστερά) αν ήταν έστω και λίγο προοδευτικά και δημοκρατικά, αν επιδίωκαν το κοινωνικό καλό αντί να είναι καθαρά συντεχνιακά (σαν κλειστές συγγενικές ομάδες που προτιμούν να υποκρίνονται και να κρύβουν κάτω από το χαλί τα κακώς κείμενα και τα λάθη των μελών τους για να μη διαταραχθεί η κανονικότητα και το κύρος-εξουσία τους), θα απαιτούσαν αγωνιστικά απέναντι στις απολύσεις όχι επαναπρόσληψη στο δημόσιο, αλλά επενδύσεις και προσλήψεις σε (παλιούς και νέους) παραγωγικούς τομείς, ανθρώπινες συνθήκες δουλειάς, αξιοπρέπεια και ίσα δικαιώματα για όλους τους εργαζόμενους χωρίς διακρίσεις. Έτσι ώστε να αποκτήσει μια υγιή παραγωγική βάση η οικονομία και να μην είναι η κοινωνία πλήρως εξαρτημένη, και άρα υποχείριο στους όποιους δανειστές και οικονομικά συμφέροντα.

Συμπέρασμα: η κρίση του καπιταλιστικού συστήματος και της δήθεν δημοκρατίας του, καθώς επίσης η κατάρρευση τομέων του κράτους, ανοίγει λαμπρό μέλλον και πεδίο για να κυοφορηθεί και να προκύψει το επαναστατικό πρόταγμα για τον ελευθεριακό (χωρίς εξουσία-ιεραρχία-καταπίεση-κυριαρχία) σοσιαλισμό, δηλαδή τον μόνο γνήσιο σοσιαλισμό. Άρα, η άλλη, η συνολική-επαναστατική λύση προς τα εμπρός πρέπει να προωθηθεί από την κοινωνία και τα ριζοσπαστικά-αντιεξουσιαστικά κομμάτια της. Είναι η μόνη διέξοδος από την καπιταλιστική-εξουσιαστική βαρβαρότητα και τον σκοταδισμό-ολοκληρωτισμό.  

25/6/2013

Δημήτρης Φασόλης