Τα τελευταία χρόνια, πολλαπλασιάζονται οι απεργιακοί αγώνες και οι διαφόρων ειδών κινητοποιήσεις από εργαζόμενους και άλλες κοινωνικές κατηγορίες. Ιδιαίτερα στην παρούσα συγκυρία οικονομικής κρίσης και ισχνών αγελάδων για τα πλατιά κοινωνικά στρώματα, οι απεργίες και οι κοινωνικοί αγώνες πολλαπλασιάζονται. Μάλιστα παρατηρείται και μια ποιοτική μετάλλαξή τους, σε σχέση με τα μέχρι τώρα καθιερωμένα πρότυπα: γίνονται πιο δυναμικοί, επίμονοι και μακροχρόνιοι, ενώ παράλληλα μαζικοποιούνται σε πρωτόγνωρο για τα δεδομένα βαθμό. Από την άλλη μεριά όμως, παρουσιάζεται και το εξής παράδοξο: ενώ οι αγώνες πληθαίνουν και εντείνονται, τα αποτελέσματά τους είναι ελάχιστα και ως επί το πλείστον ανύπαρκτα.
Τι είναι αυτό που καθιστά τους κοινωνικούς αγώνες και τις απεργίες αναποτελεσματικούς και συχνά – αν όχι ανταγωνιστικούς – αυτιστικούς ως προς τα αιτήματα, τις ανάγκες και τα καθημερινά προβλήματα άλλων κοινωνικών κατηγοριών; Μάλιστα, το φαινόμενο αυτό είναι παγκόσμιο: όπως παραδέχεται ο πρόεδρος του μεγαλύτερου βρετανικού συνδικάτου εργαζομένων και ενός από τα μεγαλύτερα του κόσμου, «οι ανά τον κόσμο απεργίες και οι εργατικοί αγώνες της τελευταίας περιόδου, παρά τη μαχητικότητα και τη μαζικότητά τους, δεν έχουν ουσιαστικά αποτελεσματικότητα στην επίτευξη των στόχων τους». Οι κυβερνήσεις φαίνεται να έχουν κλείσει τα αφτιά τους στις διεκδικήσεις και τα αιτήματα των αργαζόμενων, αδιαφορούν για τις κινητοποιήσεις και περιμένουν απλά να ξεφουσκώσουν.
Μια ικανοποιητική απάντηση στο ερώτημα αφορά στην ίδια την ουσία και τη λειτουργία του σύγχρονου αναπτυγμένου καπιταλισμού: την απρόσωπη και πολυσύνθετη φύση του καπιταλιστικού συστήματος κοινωνικής οργάνωσης και εξουσίας. Ο απρόσωπος και αφηρημένους χαρακτήρας του τον καθιστά ικανό να αντέχει σθεναρά στις πιέσεις και τους αγώνες των πληττόμενων στρωμάτων της κοινωνίας. Πραγματικά, υπερβαίνει τους θεσμούς, τα πρόσωπα, τις διοικητικές διαδικασίες, γραφειοκρατίες και μηχανισμούς. Το «κέντρο» του είναι διάχυτο και πολυτοπικό, αποεδαφοποιημένο, όπως η σύγχρονη τεχνολογία του: η ψηφιοποιημένη πληροφορία και το διαδίκτυο.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να γίνεται ευέλικτος και διαρκώς μεταλλασσόμενος. Η φύση του αυτή αποτυπώνεται και στις κυβερνητικές μεταλλάξεις και αλλαγές που συμβαίνουν σε πολλές χώρες του κόσμου: «κενό» εξουσίας και ρευστές πολιτικές συμμαχίες, κυβερνήσεις τεχνοκρατών (Ιταλία) και μικτές (Ελλάδα). Το λεγόμενο «κενό εξουσίας», οι κρίσεις και οι αναταράξεις στο πολιτικό σκηνικό, οι ανατροπές κυβερνήσεων και η εναλλαγή διοικητικού και πολιτικού προσωπικού, σε τελευταία ανάλυση ανανεώνουν την αστική εξουσία, αφού αυξάνουν την κυβερνητική ισχύ και τη δυνατότητα διαχείρισης των κρίσεων και των κοινωνικών αντιθέσεων.
Επομένως, οι απεργιακοί και οι άλλοι κοινωνικοί αγώνες – πέραν του ότι είναι συχνά συντεχνιακοί – αναπαράγουν την ιεραρχία στους εργαζόμενους. Αποτελούν ανακλαστικές κινήσεις άμυνας απέναντι στην απώλεια κεκτημένων ή/και προνομίων και είναι καταδικασμένοι να αποτυγχάνουν. Και αυτό διότι δεν χτυπούν τον καπιταλισμό στη ρίζα του. Για να επιτευχθεί ένα καίριο πλήγμα στο αστικό σύστημα, θα πρέπει να συνειδητοποιηθεί και να χτυπηθεί αυτός ο απρόσωπος και αφηρημένος χαρακτήρας του.
Ένας ακόμη τρόπος για τον χειρισμό των κοινωνικών αντιθέσεων από τις αστικές κυβερνήσεις είναι μεν κλασικός, αλλά παρουσιάζεται με συνεχώς νέες μορφές και επικοινωνιακά τεχνάσματα. Έγκειται στη διάσπαση της κοινωνικής βάσης και της εργατικής τάξης σε ανταγωνιστικά και αντιμαχόμενα κομμάτια ( το γνωστό «διαίρει και βασίλευε»): ιδιωτικά εργαζόμενοι ενάντια στους δημόσιους, ο ένας κλάδος ή κοινωνική ομάδα ενάντια σε όλες τις άλλες, οι ψευτοπρονομιούχοι (ίσα-ίσα ώστε να μην συνειδητοποιούν τη σκλαβιά τους) με μια δουλειά και έναν πενιχρό μισθό ενάντια στους άνεργους, τους υποαπασχολούμενους, τους άστεγους (η εναντίωση αυτή μπορεί επίσης να σημαίνει αδιαφορία και ωχαδερφισμό).
Οι δύο αυτές όψεις, η απρόσωπη φύση του καπιταλιστικού συστήματος και το «διαίρει και βασίλευε», θα πρέπει να μελετηθούν συστηματικά περαιτέρω.
Δημήτρης Φασόλης
28/11/2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου