Η προσαρμογή στα «καθ’ ημάς» του συνθήματος-προτάγματος που φώναξαν οι εξεγερμένοι του αραβο-αφρικανικού κόσμου και μετά οι ευρωπαίοι πολίτες: «αληθινή δημοκρατία τώρα» και η μετάφρασή του σε «άμεση δημοκρατία τώρα», είναι κατανοητή μεν, προβληματική εν δυνάμει δε. Κατανοητή διότι «ταιριάζει» με μια εθνοκεντρική αντίληψη και ιδεολογία που διεκδικεί μια ψευδαισθησιακή ιστορική μνήμη περί «συνέχειας του έθνους ή του ελληνικού πολιτισμού». Έτσι, άν ευνοηθεί από ένα περιρρέον κλίμα, μπορεί να προσφέρει ένα άλλοθι προοδευτισμού ή και ριζοσπαστισμού σε συντηρητικές έως εθνικιστικές και αυταρχικές πολιτικές.
Και είναι ακριβώς επικίνδυνη αυτή η αλαζονική εθνοκεντρική αντίληψη για «αξιοπρέπεια» και «ανωτερότητα» έναντι όλων των «άλλων», ευρωπαίων, αμερικανών, ακόμα και αυτών που σήκωσαν πρώτοι το βάρος της αντίστασης-εξέγερσης. Η προοπτική με άλλα λόγια να λησμονήσουμε την αφετηρία μας, ότι το πρόταγμα για αντίσταση και αξιοπρέπεια μάς το μετέδωσαν άνθρωποι που μέχρι πρότινος πιθανώς αγνοούσαμε ή αδιαφορούσαμε γι’ αυτούς. Και τελικά να χάσουμε το νόημα και το σκοπό για μια παγκόσμια χειραφέτηση της ανθρωπότητας.
Ίσως να φαίνεται σε κάποιους υπερβολική αυτή η κριτική, ωστόσο σε μια δεύτερη εξέταση θα διαπιστώσουν ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Ο πυρήνας του συλλογισμού είναι ότι σε κάθε πολιτισμό οι κυρίαρχες αναπαραστάσεις περί εθνικής ταυτότητας και συνέχειας είναι «πανταχού παρούσες» και εύκολα μπορεί να επικρατήσουν όταν οι συνθήκες το ευνοούν. Ελλοχεύουν στο συλλογικό ασυνείδητο και ανασύρονται μέσω συνειρμών και ιδεολογικών-συναισθηματικών φορτίσεων.
Αναπαραστάσεις του τύπου «εμείς επινοήσαμε τη δημοκρατία, εμείς θα δώσουμε τα φώτα στον υπόλοιπο κόσμο, άρα είμαστε ανώτεροι». Η εν λόγω ιδεολογική στάση, σε συνδυασμό με συγκεκριμένες πολιτικές πρακτικές, μπορεί να επιφέρει τύφλωση στο κίνημα των αγανακτισμένων και έτσι να απομονωθεί στα «του οίκου του». Εδώ όμως έχουμε να κάνουμε με τραγικό σφάλμα όσον αφορά τις προοπτικές του κινήματος. Και αυτό γιατί – όπως έχει ξαναγραφεί – το κίνημα των αγανακτισμένων μπορεί να έχει προοπτική για ουσιαστική νίκη μόνο αν στηριχτεί και προωθήσει τον διεθνισμό και την παγκόσμια αλληλεγγύη μεταξύ των λαών. Προωθώντας έτσι την κοινή υπόθεση της ανατροπής του καπιταλισμού και την εγκαθίδρυση της αταξικής-κομμουνιστικής κοινωνίας.
Εξάλλου, ελιναι γνωστό ότι ο όρος "άμεση δημοκρατία" είναι μια νεωτερική ερμηνευτική απόδοση του πολιτειακού συστήματος της αρχαιότητας. Ένα σύστημα με στυγνούς ταξικούς διαχωρισμούς, όπως η δουλεία και η κοινωνική περιθωριοποίηση των γυναικών. Παράλληλα έχει επισημανθεί από πολλές πλευρές – ήδη από την παλιά εκείνη εποχή – η σοβαρή αδυναμία της δημοκρατίας όταν καταντά μια τυπολατρική λειτουργία και η εύκολη μετατροπή της σε δημαγωγία και χειραγώγηση του λαού από επιτήδειους ρήτορες.
Περισσότερο εποικοδομητικό για μια ριζοσπαστική ιδεολογική-πολιτική φυσιογνωμία όσον αφορά στο κίνημα και στο ποια προτάγματα μπορεί να προωθήσει, είναι να υιοθετηθεί η έννοια της «αληθινής δημοκρατίας» σε αντιδιαστολή και ανταγωνιστικά προς τον όρο «άμεση δημοκρατία». Η αληθινή (ή γνήσια) δημοκρατία έχει μια ριζοσπαστική σημασία και περιεχόμενο με την έννοια ότι προσβάλλει ριζικά την επίπλαστη αστική-κοινοβουλευτική δημοκρατία. Επίσης, συνδέεται χωρίς προβλήματα και αντιφάσεις με το ανατρεπτικό πρόταγμα του κομμουνισμού, και της γενικευμένης κοινωνικής αυτοδιεύθυνσης.
Είναι αλήθεια ότι ένας κομμουνισμός βασισμένος στην αυτοοργάνωση, στον αδιαμεσολάβητο από τα κάτω κοινωνικό έλεγχο της παραγωγής και διανομής των αγαθών, στη γενικευμένη αυτοδιεύθυνση όλων των τομέων της κοινωνικής και πολιτισμικής ζωής, δεν μπορεί παρά να είναι ελευθεριακός. Όπου η διοίκηση και η οργάνωση-διαχείριση των κοινών υποθέσεων και η ίδια η δυναμική ενός τέτοιου κοινωνικού συστήματος θα αντλεί από τη ζωντάνια των λαϊκών συνελεύσεων και των μη ιεραρχικών θεσμών.
Και μερικές πρακτικές ιδέες:
Η δημοκρατική-λαϊκή συνέλευση του συντάγματος έχει παίξει τον σημαντικό ρόλο της: την ανάδειξη-οικειοποίηση ενός γνήσιου δημόσιου χώρου όπου το πνεύμα αλληλεγγύης και συνεύρεσης με τον συνάνθρωπο κυριάρχησε. Τώρα είναι περισσότερο λειτουργικό και αποτελεσματικό να μεταφερθεί όλη αυτή η δυναμική στις γειτονιές και να δημιουργηθεί μια αποκεντρωμένη μη ιεραρχική οργανωτική δομή. Να δημιουργηθούν δίκτυα ανταλλαγής εργασίας, αγαθών, αλληλέγγυου εμπορίου, προπλάσματα μιας εξισωτικής-μη ιεραρχικής κοινωνίας.
Όπου οι αποφάσεις για τις προοπτικές, τα προτάγματα και τις πρακτικές του κινήματος θα παίρνονται από τη βάση, από τις λαϊκές συνελεύσεις σε κάθε γειτονιά. Η συνέλευση του Συντάγματος κατά συνέπεια γίνεται συντονιστική-διεκπεραιωτική, όπου εκεί μεταφέρονται από εκλεγμένους και ανακλητούς αντιπροσώπους οι αποφάσεις των τοπικών συνελεύσεων.
Όσο για το χαρακτήρα και τις ιδέες του κινήματος, είναι ζωογόνο και δημιουργικό να εδραιωθεί ο στοχασμός και η συζήτηση για ιδεολογικά και θεωρητικά θέματα, διαφορετικά υπάρχει ο κίνδυνος να μαραζώσει και να ενσωματωθεί στο σύστημα. Εάν πάρει αυτό το κίνημα μια σαφή ιδεολογική και πολιτική φυσιογνωμία, με κοινωνικά προτάγματα που εμπνέουν, τότε θα γίνει πραγματικά ο τόπος των ονείρων και των επιθυμιών μας. Θα γίνει το εφαλτήριο και η ενέργεια για την κατάργηση όλων των διαχωρισμών στην ανθρώπινη (προ-)ιστορία και το πέρασμα σε έναν νέο τύπο ανθρώπου και πολιτισμού.
Τις μέρες αυτές που είμαστε στο δρόμο, δεν πρέπει να ξεχνάμε το κοινό αυτό αίσθημα και πνεύμα αλληλεγγύης, γιατί μόνο αυτό μπορεί να μας οδηγήσει σε νικηφόρες πορείες. Γι’ αυτό, ας μην λησμονούμε ούτε στιγμή τους συναγωνιστές μας στη Συρία, οι οποίοι παλεύουν για τους ίδιους στόχους, ενάντια στην εγκληματική χούντα δεκαετιών. Έχουμε αργήσει ήδη, αλλά έστω και τώρα να διοργανώσουμε οι «αγανακτισμένοι» ένα διεθνές κίνημα αλληλεγγύης και συμπαράστασης στον ελπιδοφόρο αγώνα των Σύριων αδελφών. Να πιέσουμε τις κυβερνήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο να πιέσουν για βοήθεια στον περήφανο αυτό λαό και για την πτώση του ολοκληρωτικού καθεστώτος.
Γιατί η υπόθεση αυτή είναι υπόθεση και αγώνας όλων, όχι μόνο σε μια χώρα αλλά παντού όπου η αξιοπρέπεια σηκώνει κεφάλι απέναντι στην καταπίεση και την εξαθλίωση.
Αθήνα, 12/6/2011
Δημήτρης Φασόλης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου